2023’te Kazakistan’ın Dış Politikası Avrasya’nın Değişen Jeopolitiğini Seyir Ediyor
ASTANA – Kazakistan’ın, 2023 yılında yaşanan jeopolitik değişikliklerin etkisiyle çok yönlü dış politikasını Avrasya’nın evrilen manzarasıyla uyumlu hale getirmesi, aynı zamanda ikili ve çok taraflı taahhütlerini korurken dünya sahnesinde yeni başarılar için de hedeflerini koruması gerektiği vurgulandı. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Pekin’de 17 Ekim’deki görüşmelerinde ikili ortaklığın gelişimini övdüler. Fotoğraf kredisi: Akorda. Orta Asya bölgesi içinde işbirliğini artırmakla birlikte Kazakistan’ın Avrasya ortaklarıyla işbirliğini geliştirmek için gösterdiği çaba olumlu sonuçlar vermeye devam ediyor. Bu yıl istisna değil. Kazakistan-Çin vizesiz seyahat Çin, dünyanın ikinci büyük ekonomisi olup, Kazakistan ile 1.783 km sınır paylaşıyor. Çin ile ikili ilişkileri yeni bir niteliksel seviyeye taşımak, Orta Asya’nın komşusu için bir öncelik. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, devletler arası işbirliğinin etkililiğini sürekli olarak vurgulamıştır, en son olarak Ekim ayında Pekin’de Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile yaptığı görüşmede de. Geçen ay, Kazakistan-Çin işbirliği yeni bir sayfa açtı. 10 Kasım’dan itibaren, Kazak ve Çin vatandaşları özel işler, turizm, tıbbi tedavi, uluslararası taşımacılık, transit ve iş amaçları için vize şartı olmaksızın seyahat edebilecekler. Vizesiz kalış süresi, devlet sınırını geçişten itibaren 30 takvim gününe kadar sınırlı olup 180 gün içinde toplamda 90 takvim gününü kapsar. Daha önce, Çin vatandaşları 2022 Haziran’ından beri Kazakistan’da vizesiz 14 gün kalabilirken, Kazak vatandaşlarının Çin’e giriş yapabilmek için vize alması gerekiyordu. Kazakistan Turizm Ulusal Şirketi’ne göre, Çin’den Kazakistan’a turist akışı 2023’ün ilk yarısında %45 arttı. Ülkenin turizm gelişimini denetleyen bu şirket, yıl sonuna kadar pandemi öncesi seviyelere tamamen ulaşılmasını bekliyor. Turizm değişimi hızlandırmak için, gelecek yıl Kazakistan’ın Çin’de turizm yılı ilan edildi. Bu durumun iş bağlarını güçlendirmesi, ticareti kolaylaştırması ve yatırımları artırması bekleniyor. Kazak yetkililer, ülkenin bir tek taraflı vize serbestisi uygulaması karşısında vize şartını sürdüren Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Japonya, Hindistan ve Amerika Birleşik Devletleri gibi diğer ülkelerle seyahat özgürlüğünü teşvik etmeye devam ediyor. 2022 yılında Kazakistan, beş Orta Asya ülkesi ile Çin arasındaki 70,2 milyar dolarlık ticaretin %45’ini oluşturdu. Milli Ekonomi Bakanlığı’na göre, bu yılın Ocak-Ağustos döneminde Kazakistan ve Çin arasındaki ticaret hacmi 2022 aynı dönemine göre %22.6 artarak 19 milyar dolara ulaştı. Çin, Kazakistan’ın dış ticaret hacminin %21’ini oluşturuyor. Bunun yanı sıra, Kazakistan, 85%’lik bir oranla Çin’den Avrupa’ya tüm karayolu transit trafiğinin önemli bir kısmının gerçekleştiği önemli bir uluslararası ulaştırma ve lojistik merkezi olmaya hazır. Geçtiği 15 yıl içinde, Kazakistan, Lianyungang’daki Kazak-Çin lojistik merkezi, Horgos Kuru Liman, Batı Avrupa-Batı Çin transit otobanı ve İran’a kadar giden demiryolu koridoru da dahil olmak üzere büyük altyapı projelerine 35 milyar doların üzerinde yatırım yaptı. Türk entegrasyonu, Kazakistan’ın kritik katılımı ile canlanıyor. Uluslararası toplumun dikkatini çeken Türk birliği, jeopolitik değişikliklerin ortasında ivme kazanıyor. Türk devletlerinin başkanları, küresel zorlukları karşılama konusunda Türk dünyasının kolektif sorumluluğunu dikkatlice gözden geçirmeye devam ediyor. Kazak liderler, Kazak başkenti Astana’da bulunan OTS üye ve gözlemci devletlerinin başkanlarını ağırladı. Fotoğraf kredisi: Akorda. Kazakistan’ın Türk ünitesindeki kararlı rolü devam ediyor. 3 Kasım’da Astana, Türk devletleri – Azerbaycan, Kırgızistan Cumhuriyeti, Türkiye, Türkmenistan ve Özbekistan’ın 10. yıl zirvesine ev sahipliği yaptı. Zirve, 2024 yılı için OTS başkanlığının altını çizen Sekiz Sütun’u tanıttı – gelenekler, birlik, reformlar, bilgi, güven, yatırım, arabuluculuk ve enerji. Sonuç olarak, devlet başkanları Türk birliğini güçlendirmek için 12 anlaşma imzaladı. Bu anlaşmalar, 2023-2027 ulaşım iletişim programı için bir yol haritası, daimi temsilcilerle ilgili düzenlemeler, Türk organizasyonları için yeni bayrakların tanıtımı ve Ekonomik İşbirliği Örgütü’ne (EİO) OTS’den gözlemci statüsü verme kararını içeriyor. OTS ülkelerinin topraklarında, yüksek ekonomik fırsatlarla dolu olup, üye devletler arasında 22 milyar doları aşan ticaret hacmi gerçekleşti. Üye uluslar, ticaret, ulaşım, gümrük işbirliği, güvenlik, eğitim ve dijitalleşme alanlarında yaklaşık 30 farklı alanda işbirliği yapmaktadır. İstikrarlı vurgunun, Türk ülkeleri arasındaki ekonomik ve siyasi entegrasyona artan bir odak noktası olduğu etnik ve kültürel köklerin, dilin ve ortak tarihin temel önemi. Kazakistan, Türk işbirliğini derinleştirmek için her zaman yeni girişimlerde bulunmuştur. 2006 yılında, Kazakistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, eski adıyla OTS olan Türk Konseyi’nin kurulmasını önerdi. Bundan önce, Kazakistan, Türk Parlamentolar Arası Birliği (TurkPA) kurulmasında kilit rol oynamıştır. 1990’ların başında, Kazakistan, TURKSOY olarak bilinen Uluslararası Türk Kültürü Organizasyonu’nun kurulmasında da lider rol oynamıştır. Türk yatırım fonu (TIF)nin, üye devletlerin ekonomik potansiyellerini harekete geçirmeyi ve yatırım çekmeyi hedefleyen kurulması fikri de Kazakistan’a aittir. OTS üye devletleri, Kazakistan’ın başkenti Astana’yı Türk dünyasının finansal merkezi statüsü vermiştir. Bu yılki OTS zirvesi sırasında Cumhurbaşkanı Tokayev, yeşil finansal piyasanın geliştirilmesine ihtiyaç olduğunu vurguladı. AB ve Kazakistan, kritik minerallerin geliştirilmesi, enerji ve ulaşım alanında diyaloglarını genişletiyor. AB, Kazakistan’ın ana ticaret ve yatırım ortağı. Kazakistan’ın 2022 yılındaki AB ile olan toplam ticareti dikkate değer şekilde 41,9 milyar dolara ulaştı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 1 Kasım’da Kazakistan’a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Fotoğraf kredisi: Akorda. Bu yılın Ocak-Eylül döneminde AB ve Kazakistan arasındaki ticaret hacmi 30,5 milyar doları buldu. AB’den gelen doğrudan yabancı sermaye (DYS) girişleri, bu yılın ilk çeyreğinde 5,2 milyar dolara ulaştı. AB ile ortaklık içinde, Kazakistan, petrol sevkiyatları aracılığıyla enerji güvenliğine katkıda bulunmuş, uranyum sevkiyatları aracılığıyla da nükleer enerji sektörüne katkıda bulunmuştur. Her iki taraf da kritik minerallerin geliştirilmesinde ve enerji ve ulaşımda sürdürülebilir çözümler bulmak için diyaloglarını genişletmeye devam ediyor. AB’nin 34 kritik materyal arasında listesi yapılan 18 tanesini Kazakistan üretiyor. Kazak ve Avrupalı uzmanlar, kritik hammadde tedariki ve enerji üretiminde karbonsuzlaştırma süreci üzerinde çalışmaya devam etmektedir. Uluslararası uzmanlara göre, AB ülkelerinin, Kazakistan ile ulaşım ve lojistik alanında ortaya çıkan fırsatlara daha fazla dikkat etmeleri gerekmektedir. TITR (Trans-Kaspı Uluslararası Ulaşım Rotası) geliştirme sürecine AB’nin katılımı, Çin ve Orta Asya ile ticaret ilişkilerini geliştirmede büyük etki yaratabilir. Yeşil hidrojen üretimi de Kazakistan-AB gündeminde yer alıyor. Kazakistan’ın Mangistau Bölgesi’nde gerçekleşen Hyrasia One projesi, Alman-Swedish Svevind Enerji Grubu tarafından yürütülmektedir. Bu proje, günlük 255.000 metreküplük bir kapasiteye sahip deniz suyu arıtma tesisi, 40 gigawatt’lık yenilenebilir enerji istasyonu (rüzgar, güneş) ve 20 gigawatt’lık bir su elektrolizi üretimini kapsamaktadır ki bu tesis geriye dönük olarak 2050 yılına kadar AB’nin güneşten kaynaklanan elektrik ihtiyacını karşılamak için kullanılabilir. AB ve Kazakistan, uzun vadede karbon nötrlüğe bağlılık konusunda birbirlerine taahhütte bulunmaktadır. Adım adım, Kazakistan yeşil çözümler uygulamaya devam etmektedir. Bu yıl, ülke 2060 yılına kadar karbon nötrlüğü stratejisini kabul etti. 2021’de yeni Çevre Kanunu kabul edilirken, 2022 yılında ilk yeşil siyasi partiyi kaydettirdi. Kazakistan’ın iklim değişikliği gündemi, Avrupa Yeşil Anlaşması ile uyumlu olup, bu çerçevede Avrupa Komisyonu’nun, 2050 yılına kadar Avrupa Birliği’ni iklim nötrlüğüne kavuşturmayı amaçlayan bir dizi politika girişimini içermektedir. Aynı zamanda, ekonomik işbirliği ve enerji ve ulaşımda ortaklıkta hızla gelişen tablo, taraflar arasında derin karşılıklı güvenin derinleştirilmesi ihtiyacını dışlamamaktadır. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un yakın zamandaki Astana ziyareti, uzman topluluğu tarafından AB’nin enerji güvenliğini sağlamadaki Kazakistan’ın artan rolüne dair bir nişan olarak algılandı. Kazakistan ve Fransa, 1,4 milyar doların üzerinde değere sahip taşımacılık ve lojistik, mühendislik, sağlık ve tarım endüstrileri konularını içeren 13 anlaşma imzaladılar. Avrasya’daki ikinci büyük doğrulanmış petrol rezervlerine sahip olan Kazakistan, aynı zamanda Fransa pazarının ana ham petrol tedarikçilerinden biri olmaya devam etmektedir. Kazakistan, lojistik ve gıda güvenliği alanında Rusya ile işbirliğini genişletiyor Rusya, yaklaşık 20.000 şirketin faaliyet gösterdiği ülkede yabancı sermayeli şirket sayısının açık ara lideridir. Ülkeler arasındaki ikili ticaret hacmi 27 milyar dolarla rekor seviyeye ulaştı, hiçbir diğer ülkeden yerleşik doğrudan yatırım (YDY) oranı Rusya’dan hayli fazla. ~DETAYLARCI~ Bildirgesinin devamı için dış işler ofisinin (ab) sayfasını takip edebilirsiniz.
