2024’te Kazakistan’ın Diplomatik Başarıları
ASTANA – 2024 yılı, küresel çalkantı ve belirsizliklerle dolu bir yıl olarak sona erdiğinde, Kazakistan diplomasisi köprülerin, duvarların değil, kalıcı etki için anahtarı tuttuğunu kanıtlıyor. Astana Times, 2024 yılındaki Kazakistan’ın proaktif diplomasisinin özetini sunmaktadır.
Orta güçler günümüzde oldukça popüler bir kavram haline gelmiştir. Bazı eleştirmenlerin pratik uygulamasının çok az olduğunu belirtmelerine rağmen, bu terim birçok forumda ve diplomasi platformunda yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 2024 yılında, Kazakistan’ın eylemleri bu terimin anlamını en iyi şekilde yansıtmıştır. Ülke, arabulucu ve bağlayıcı rol oynayabilme kapasitesi sayesinde kendisini orta bir gücün neler başarabileceğinin bir örneği olarak konumlandırmıştır.
İsveçli akademisyen Svante E. Cornell, Ağustos ayındaki yazısını Orta Asya’daki yükselen orta güçler konusuna ayırmıştır. Stratejik diplomasisi, ekonomik büyümesi ve bölgesel liderliği ile Kazakistan’ın küresel sahnede orta bir güç olarak rolünü yeniden tanımladığını savunmaktadır.
1991 yılında bağımsızlığını kazandığından bu yana, Kazakistan dünyanın önde gelen güçleriyle ilişkilerini dengeleyen ve ülkenin egemenliğini ve bölgesel etkisini vurgulayan çok-vektörlü bir dış politika izlemiştir.
Orta güçler, Kazakistan Stratejik Araştırmalar Enstitüsü tarafından düzenlenen Astana Düşünce Tankı Forumu’nun odak noktası oldu. İki günlük etkinlik, araştırmacılar, uzmanlar ve diplomatlar da dahil olmak üzere 22 ülkeden 45 uzmanı bir araya getirdi.
Forumda konuşan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, Kazakistan da dahil olmak üzere orta güçlerin rolünün, çok taraflı kurumların zayıflaması ve “büyük güçlerin çekişmeler içinde kilitlendiği veya uzlaşmaya varamadığı durumlarda” arttığını söyledi.
Kazakistan, çok taraflılığın güçlü bir savunucusu olup, orta bir güç olarak etkisi askeri güç değil, diplomatik kapasitesinden gelmektedir. Aralık ayında Abu Dabi’de düzenlenen uluslararası bir konferansta Başbakan Yardımcısı Roman Vassilenko, ulusun dengeli ve pragmatik dış politikasını tanımlamak için geleneksel Kazak yurdu evini bir metafor olarak kullandı. “Geleneksel Kazak evinde köşeler yoktur,” dedi. “Bu nedenle, bir boks ringinde olduğu gibi bir köşe seçme ya da saf tutma ihtiyacı, ulusal zihniyetimize aykırıdır.”
“Almamız gereken tek taraf, işbirliği tarafıdır, rekabet değil; izolasyon yerine katılım, hukukun üstünlüğü yerine hukuk tanımazlık; karşılıklı fayda ve kazan-kazan sonucu kavramı yerine karşılıklı dışlama ve sıfır toplam oyunlar. Bu son 30 yıldır izlediğimiz yaklaşımıdır,” dedi Kazak yetkili.
Bu yıl, Kazakistan’ın orta güç rolü, anahtar diplomatik zirvelere ev sahipliği yapması ve Birleşmiş Milletler ve Şanghay İşbirliği Örgütü gibi çok taraflı platformlarda sesini duyurmasıyla yansıtılmıştır.
Kazakistan, ülkeler arasındaki dialogu kolaylaştırarak, arka kanal görüşmeleri düzenleyerek ve bölgesel güvenlik konularında karşılıklı anlayışı teşvik ederek çözümler bulmak için işbirliği yapmıştır. Ermenistan ve Azerbaycan dışişleri bakanları arasındaki barış görüşmeleri bunun bir örneğidir.
Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Türk Devletleri Teşkilatı, Asya’da Etkileşim ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) ve Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) gibi çok taraflı organizasyonlardaki liderliği, bölgede istikrarı sağlamak ve benzer düşünen ülkelerle kolektif çözümler bulmak için kapasitesini göstermiştir.
2024 yılı aynı zamanda Kazakistan’ın vizesiz seyahat eden ülkelerin listesini genişlettiği bir yıl oldu. Turizm ve Spor Bakanlığı’na göre, Çin ve Hindistan gibi büyük turizm pazarları da dahil olmak üzere 82 ülkeyle vizesiz seyahat rejimi uygulanmaktadır ve bu ülkelerden ziyaretçilerde önemli bir artış görülmektedir.
Ancak, vizesiz seyahat rejimi sadece turizm için bir avantaj değildir. Daha kolay erişimin, ziyaretçileri ve yatırımcıları, yenilikçileri ve işletmeleri Kazakistan’ı Orta Asya’nın bir geçidi olarak görmeye teşvik edeceği umuduyla geniş kapsamlı bir açıklık felsefesini işaret etmektedir.
Kazakistan’ın vizesiz rejimle anlaştığı ülkelerin listesi sürekli olarak büyümektedir. Bu yıl, Kazakistan Tayland ve Vietnam ile vizesiz rejim uygulamıştır. Eylül ayında, Kazakistan Fas ile vize muafiyeti anlaşması imzalamıştır.
Küresel Pasaport Gücü Sıralaması’na göre, Kazakistan 199 ülke arasında 94 mobilite puanı ile 54. sırada yer almaktadır, yani Kazak vatandaşları 41 ülkeye vizesiz girebilmektedir. Bu Orta Asya’da en yüksek puandır. Özbekistan ve Kırgızistan 76. sırada, Tacikistan ise 72. sırada yer almaktadır.
Kazakistan ayrıca yeni bir vize türü olan Neo-Nomad vizesini tanıttı. Uzaktan çalışarak iş ve seyahatleri bir arada yürüten yabancı uyruklu kişileri hedefleyen bu vize, ard avcılarının hedefidir.
2024, Kazakistan’ın yoğun diplomasi sahnesi için istisna değildi. Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, Kazakistan’ın diplomasi faaliyetlerini sağlamlaştırmak amacıyla kıtalararası yolculuklar yaptı. Yıl, ülkenin en büyük ticaret ortaklarından biri olan İtalya’ya verimli bir ziyaret ile başladı. Kazak heyeti, Roma’da 1.5 milyar doların üzerinde değere sahip 18 anlaşma sağladı.
Başkan Tokayev, 2024 yılında Katar, Azerbaycan, Çin, Özbekistan, Ermenistan, Rusya, Singapur, Tacikistan, Türkmenistan, Fransa, Moğolistan, Sırbistan ve Macaristan’ı ziyaret etti. Bu ziyaretler, sadece ülkenin çok yönlü dış politikasını güçlendirmekle kalmayıp, aynı zamanda içeride büyüme ve yenilik için önemli anlaşmalar imzalama kilometre taşlarıydı.
Kazakistan, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve o zamanlar AB Dış Politika ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell gibi küresel liderleri de içeren önemli ziyaretleri kabul etmeye devam etti.
2024 yılında Kazakistan bir dizi önemli etkinliğe ev sahipliği yaptı. Ayrıca önemli küresel etkinliklerde de yer aldı.
Kazakistan’ın öne çıkan kilometre taşlarından biri Haziran ayında Astana’da düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesine ev sahipliği yapmasıydı. Belarus’un tam üye olmasıyla sonuçlanan önemli anlaşmaların ötesinde çeşitli acil konuları tartışmak için liderleri bir araya getirdi.
Başka bir dikkate değer etkinlik, orta güçlerin değişen jeopolitik manzaradaki rolü üzerine entelektüel alışverişin yapıldığı Astana Düşünce Tankı Forumu oldu.
Bu arada, başlangıçta Haziran ayı için planlanan ve yıkıcı sel felaketleri nedeniyle ertelenmek zorunda kalan Astana Uluslararası Forumu, 2025’te diplomatik diyalogun odak noktası olmaya devam edecektir.
Kazakistan aynı zamanda Kasım ayındaki bakü’deki 29. BM İklim Değişikliği Konferansı’nda temsil edildi, bu konferansta iklim finansmanı ele alındı. Başkan Tokayev, etkinliğin açılış oturumunda bir açılış konuşması yaptı.
Aykırılıkların yaşandığı bir dünyada köprüler kurma başarısı Kazakistan’ın 2024’teki başarısını sadece yüksek düzeyde etkinliklerin ev sahipliği yapması veya anlaşmalar imzalaması değil, sürekli olarak inşa edilen köprülerde yatmaktadır. Bu yaklaşım, küresel süper güçlerin öğrenebileceği bir yöntemdir.
