ABD Uzmanları Orta Asya’nın Reddyyerlerindeki Potansiyeli Araştırıyor, Küresel Tedarik Zinciri Çeşitliliği İçin Çağrıda Bulunuyor.
ASTANA – The Atlantic Council’s Eurasia Center ve the International Tax and Investment Center (ITIC), Orta Asya’da nadir toprak elementlerinin (REE) küresel tedarik zincirlerini çeşitlendirmek ve Çin’in nadir toprak hakimiyetini düzenlemek için kullanılmasını konu alan bir rapor yayınladı. 23 Ocak tarihli uzman görüşmesinin bir parçası olarak, Washington merkezli düşünce kuruluşu bölgenin potansiyelini ve Kazakistan’ın madencilik ve çıkartma sektöründeki konumunu inceledi.
Atlantik Konseyi’nde görevli bir araştırmacı olan Andrew D’Anieri’nin moderatörlüğünü yaptığı oturum, dünya çapında enerji devrimi bağlamında nadir toprak elementlerine olan küresel talebe değindi. İklim değişikliği ve büyük güç rekabeti, ülkeleri enerjiye karşı daha savunmasız hale getirmiştir.
“Nadir topraklar Orta Asya’da ekonomik büyümenin motoru olabilir,” dedi Atlantik Konseyi’nde kıdemli bir araştırmacı ve ITIC’nin Enerji, Büyüme ve Güvenlik (EGS) Programı’nın yöneticisi Ariel Cohen.
“Nadir topraklar, yenilenebilir enerjiye, yüksek teknoloji, yapay zeka (AI), kuantum bilgisayarlar veya uzay seyahati için geçişin temel unsurları olduğu için enerji sektörü önemlidir,” dedi Cohen.
Raporun iki diğer yazarı olan ITIC EGS Uluslararası Program Müdürü Wesley Hill ve Alejandro Sanchez, bölgedeki durum ve Kazakistan’ın ekonomik çeşitlendirme sürecinde REE’lerdeki yatırımları hakkında önemli bulgularını paylaştılar.
Kazakistan’ın REE’lerdeki kapasite artışı…
Araştırma, Kazakistan’ın güçlü madencilik tarihine dikkat çekti ve ülkenin bölgedeki en büyük REE rezervlerine, en büyük krom ve dünya genelindeki ikinci büyük uranyum rezervlerine sahip olduğunu belirtti. Kazakistan’ın Kazatomprom ulusal atom şirketi, hala dünyanın en büyük uranyum üreticisi konumunda.
“Bazı Orta Asya ülkelerinin bağımsızlıklarından bu yana madencilik ekipmanlarını ve altyapılarını büyük ölçüde iyileştirdikleri belirtilirken, diğer Orta Asya ülkelerinin geride kaldığını belirtiyor,” belgede şu ifadelere yer verildi. Aynı zamanda, Kazakistan ekonomisinin petrol, kömür ve uranyum çıkartmaya aşırı bağımlı olduğu ve bu nedenle ülkede ekonomik çeşitlendirme sürecinde REE’lerde yatırımları kolaylaştırma ihtiyacını göstermekte.
“Uzmanlar, ülkenin “çok yönlü dış politikasının etkinliğini vurguladılar, bu politikanın ülkeye “küresel güçlerle iş birlikleri güvencelemesin, çok uluslu organizasyonlar ve kuruluşlardaki varlığını artırmaya ve dünya çapında tanınmayı genişletmeye izin verdiği” ifade edildi.
ABD Jeoloji Araştırmaları Dairesi’nin (USGS) belirlediği 30 kritik elementin 19’unun artık Kazakistan’da üretildiğini, doğal grafit, fosforit, tungsten, potasyum tuzları, bor mineralleri, helyum, stronit, lityum, galit, arsit, germaniyum, feldispat ve boksitlerin bunlar arasında olduğunu bildirdi. Bu açıklama Kazakistan Ulusal Jeoloji Servisi Başkanı Yerlan Galiyev tarafından yapıldı.
Kazakistan, 2022 yılından bu yana, Arkalyk, Temirtau, Khromtau, Zhezkazgan, Karatau, Balkaş ve Ridder şehirlerinde bulunan 12 projede arama çalışmaları yürütüyor.
“Galiyev, “Kazakistan’da özellikle güney Kazakistan’ın jeodinamik ve metallojenik analizi üzerine bilimsel araştırmalar da yapılmaktadır, bu bölge nadir topraklar açısından büyük potansiyele sahip olabilir,” dedi.
Orta Asya’da nadir toprakların kullanımı
Atlantik Konseyi ve ITIC’nin araştırması, nadir topraklar olarak sınıflandırılmayan Orta Asya’nın kritik elementlerinin de önemini vurguluyor. Hem kritik elementler hem de REE’ler daha temiz enerjiler geliştirmek için esas gereklidir. Dünya iklim değişikliğini yavaşlatmak için yarıştığında talep sadece artacaktır.
Cohen’e göre, beş Orta Asya ülkesi coğrafi ve lojistik olarak özel önem taşıyor.
“Orta Asya, şu anda taşımacılık altyapısını geliştirmeye çalıştığımız bölge. Rusya ve Çin rekabet ediyor, ama aynı zamanda birbirleriyle rekabet halindeler. Bu bölge Batı’nın dahil olma çabalarını artırdığı bölge,” dedi Cohen.
Bu konuda kendisi, U.S. Başkanı Joe Biden’ın geçtiğimiz yıl New York’ta Orta Asya liderleriyle gerçekleştirdiği ilk toplantıyı hatırlattı. Zirvede Biden, Orta Asya’nın zengin mineral kaynaklarından faydalanmak için C5 + 1 Kritik Mineraller Diyalogu’nu teklif etti ve C5 + 1 çerçevesinde yeni bir iş platformunun kurulması açıkladı.
Sanchez’e göre Orta Asya’da nadir toprak konusunda “en ileri görüşlü ilerici politikalar” izleyen iki ülke bulunuyor: Kazakistan ve Özbekistan.
“Kazakistan zaten nadir toprak elementleri üretiyor ve madencilik ve işleme konusunda yeni ortaklar arıyor. Örneğin geçtiğimiz yıl ülke Kazak-Alman iş forumunda, doğu Kazakistan’da karmaşık nadir toprakları çıkartmak ve işlemek için anlaşmalar imzaladı. Özbekistan ise nadir toprak metallerinin ve elementlerinin araştırılması için bir merkez oluşturdu.” dedi.
2019’da Güney Koreli araştırma enstitüleri tarafından desteklenen Özbekistan’ın Almalyk Madencilik ve Metalürji Birliği (AMMC), nadir toprak elementlerini inceleyen Orta Asya’daki tek bilimsel ve teknolojik merkezi oluşturdu.
Nadir toprak elementlerinin siyasi jeopolitiği
Hill, jeopolitik ve uluslararası ilişkilere özel ilgi gösterdi. Uzmana göre, Çin, dünya genelindeki nadir toprak rafineleme kapasitesinin yaklaşık %80-90’unu kontrol ediyor.
“Aynı şekilde, enerji kaynakları, özellikle ham petrol için rekabet ettiğimiz gibi, 21. yüzyılda nadir toprak elementleri için de rekabet edeceğiz. Dünya genelinde nadir toprak elementleri için bu jeopolitik çatışmayı görmekteyiz. Şu anda dünya genelinde nadir toprak elementleri için yaşanan bu jeopolitik çatışma, asıl olarak Birleşik Devletler ve Çin arasındaki jeopolitik rekabetten kaynaklanmaktadır,” dedi Hill.
Araştırmacı, 1994-1995 yıllarında Çin’in nadir toprak rafineliği için “ülkenin ekonomik portföyünü sadece artırmakla kalmayıp aynı zamanda politik etkisini artıracak temel bir jeopolitik yol olarak belirlediğini” belirtti.
“Çin, nadir toprak elementlerine katılımın ülkenin endüstrisini beslemesi için hayati olacağını açıkça belirtti. Bugüne kadar nadir topraklar üretimi neredeyse tamamen Çin tarafından tekelleştirilmiştir. Orta Asya çok önemli bir aşamadadır. Bölge, tamamen Çin’e bağımlı olmadan nadir toprak elementleri üretimini genişletebilir.” dedi.
“Belgeselin yayımlanmasından sonra, Beijing, nadir toprak elementi rafineliği teknolojilerinin tüm ihracatını ABD’ye kesti ve rafineliği dış ülkelere ihraç da kısıtlıyor,” dedi.
Atlantik Konseyi’nin bir kıdemli üyesi ve nadir topraklar konusunda bir uzman olan Suriya Evans-Pritchard Jayanti, nadir toprakların Orta Asya hükümetleri için “jeostratejik yeniden konumlandırma fırsatı” temsil ettiğine dikkat çekti.
“Ülkeler, başta yatırımlar olmak üzere öncelikle gelişim fırsatı arıyorlar. Bu gelişim fırsatları özellikle Ukrayna’nın Rusya tarafından işgali sonrası, ama tabii ki enerji dönüşümü nedeniyle de son derece önemli hale gelmiştir. Lityum ve diğer nadir toprak elementleri bu dönüşüm için gerekli. Bu nedenle asıl olarak bir ekonomik teşvik” dedi.
Kazakistan, Orta Asya’nın değişen jeopolitiği ile karşı karşıya kalırken, bölge için yeni ufuklar açmaya devam ediyor. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Çin’in 1.783 km sınır paylaştığı Kazakistan’ın, Beijing ile ikili ilişkilerini yeni bir niteliksel seviyeye getirmek, ayrıca Orta Asya komşusu için bir önceliktir.
“Orta Asya ülkeleri, kazandıkları bağımsızlıklarını sürdürmek için ABD ile daha yakın bir ilişki istiyor. ABD’nin Orta Asya’da artan angajmanının bir diğer sebebi de nadir toprak elemenleridir. Sanırım Orta Asya ülkeleri, Çin veya Rusya ile bir çatışma peşinde değil. Onlar ABD ile daha yakın bir ilişki arayışı içerisindeler,” dedi Atlantik Konseyi’nde görevli olan bir uzman olan John Herbst.
Geçtiğimiz haftalarda The Astana Times ile yaptığı röportajda, Galiyev, Kazakistan’ın Türkistan, Kostanay ve Mangistau’da yer alan 15 nadir toprak yatağında büyük fırsatlar bulunduğunu söyledi.
Kaynak: The Astana Times
