Anahtar İçgörüler ve Küresel Etki
Son yıllarda aşırı sıcak dalgalar, yoğun yağışlar, büyük orman yangınları, felaket boyutundaki sel suları ve güçlü fırtınalar her geçen yıl daha sık ve şiddetli hale geliyor. Son olarak yayımlanan 2025 İklim Risk Endeksi, dünya genelindeki ülkeler üzerindeki bu iklim felaketlerinin neden olduğu yaygın zarara ışık tutuyor.
2025 İklim Risk Endeksi, aşırı hava olaylarının etkilerini üç ana risk olan hidrolojik, meteorolojik ve iklimsel olarak analiz ediyor. Bu endeks, EM-DAT uluslararası felaket veri tabanı, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine dayanmaktadır. Endeks, 1993 ile 2022 yılları arasını kapsayan verilere dayanmaktadır.
Rapora göre, 1993 ile 2022 yılları arasında dünya genelindeki aşırı iklim olayları 765.000 kişinin ölümüne ve 4.2 trilyon dolarlık doğrudan ekonomik zarara neden oldu. Bu iklim felaketleri daha sık ve daha büyük şiddetle meydana gelmektedir.
1993 ile 2022 yılları arasında, aşırı hava koşulları en fazla zarara Dominika, Çin ve Honduras’da neden oldu. 2022 yılında ise en çok etkilenen ülkeler Pakistan, Belize ve İtalya oldu.
Büyük felaketlerin etkisi
Kısa ve uzun vadeli etkiler, sel suları, fırtınalar, sıcak dalgalar ve kuraklıklar tarafından en çok etkilenmiştir. 1993 ile 2022 yılları arasında ölümlerin başlıca nedenleri fırtınalar (%35), sıcak dalgalar (%30) ve sel suları (%27) olmuştur. Sel suları insanlara en fazla zarar veren (yüzde 32 veya 1.33 trilyon dolar), fırtınalar ise en büyük ekonomik kayba yol açan (%56 veya 2.33 trilyon dolar) etkenler olmuştur.
Analiz, daha önce nadir olan tehditlerin bazı bölgelerde artık sık görülen vakalar haline geldiğini göstermektedir.
1993 ile 2022 yılları arasındaki uzun vadeli endeksler, en fazla etkilenen ülkeleri iki gruba ayırmaktadır:
– Nadir aşırı olaylardan en çok etkilenen ülkeler: Dominika, Honduras, Myanmar, Vanuatu.
– Sürekli aşırı olayların görülmesinden etkilenen ülkeler: Çin, Hindistan, Filipinler.
Asya’daki durum
1993’ten bu yana Asya, sel suları ve sıcak dalgalar gibi aşırı hava olaylarından en az 2 trilyon dolarlık zarar görmüştür.
Asya ülkeleri arasında Çin, iklim değişikliğinden en çok etkilenenlerden biridir. Son 30 yılda 42.000 kişinin ölümüne ve 706 milyar dolarlık ekonomik kayba neden olmuştur.
Yüksek gelirli ülkeler de iklim felaketlerine karşı savunmasızdır
Rapora göre, 2022’de iklim felaketlerinden en fazla etkilenen on ülkeden yedisi yüksek gelirli ülkelerdir. Bu durum, yüksek gelirli ülkelerin iklim riskleri ile başa çıkma konusundaki kapasiteleri daha düşük olan ülkelere göre daha iyi olmasına rağmen, iklim risklerini yönetme çabalarını güçlendirmeleri gerektiğini göstermektedir.
Uzun vadeli analizler, aşırı hava olaylarının en büyük etkilerinin, özellikle de Küresel Güney ülkelerinde (daha az gelişmiş ülkelerin bir grubu) hissedildiğini göstermektedir. En çok etkilenen on ülkeden beşi orta gelirli ülkelerdir. Üç tanesi küçük ada gelişmekte olan devletler veya en az gelişmiş ülkelerdir ve iklim riskleriyle mücadele etme kapasiteleri çok düşüktür.
İklim risk endeksi ve veri eksikliği
Sıralama, aşırı hava olaylarının etkisi konusunda en iyi mevcut tarihsel verilere dayanmaktadır. Ancak, Küresel Güney ülkelerinde aşırı hava olaylarının ve etkilerinin yeterince belgelenmediği gözlemlenmektedir. Bu durum, veri kalitesi, kapsamı ve mevcut verilerdeki eksikliklerden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak, sıralama bazı ülkelerdeki etkiyi tam olarak yansıtmayabilir.
İnsan kaynaklı iklim değişikliği, aşırı hava olaylarının sıklığını artırmakta ve geniş çapta olumsuz iklim sonuçlarına yol açmaktadır. En son bilimsel araştırmalar ve iklim değişikliği üzerine ileri düzeydeki çalışmalar, aşırı hava olaylarının etkisinin “insan faaliyetlerinin iklimi ısıtabileceği” hipotezini desteklediğini göstermektedir.
Uluslararası anlaşmazlıklar
Raporda ayrıca, 2024 yılında Azerbaycan’da düzenlenen COP29 zirvesinde yeni iklim finansman hedefi (Yeni Toplu Nicel Hedef – NCQG) konusunda iddialı bir anlaşmaya varılamadığı belirtilmektedir.
Belirlenen ihtiyaçlar ve gelişmekte olan ülkelerin karşılaştığı iklim zorlukları göz önüne alındığında, iklim kriziyle mücadele etmek için 2035 yılına kadar yılda 300 milyar doların en azından ayrılması gerektiği en azından bir tedbir olarak düşünülmektedir.
“Ek olarak, anlaşma, iklim değişikliğinin yarattığı kayıpları ve zararları telafi etmek için önlemleri içermemektedir. Bu boşluk en kısa zamanda ele alınmalıdır. Adaptasyon için ayrılan finansal kaynakların, mevcut ihtiyaçlar ve yapılan vaatler karşısında yetersiz olduğu gerçeği durumu daha da kötü hale getiriyor. Yüksek emisyonlu ülkeler ve diğer kirletici şirketler, iklim değişikliğinin sonuçlarından en çok etkilenen ülkelere desteklerini önemli ölçüde artırmalıdırlar,” raporda belirtilmektedir.
