Bahçıvanlar, Aport Elma’nın Kazakistan’ın Sofralarına Geri Dönüşünü Yönlendiriyor
ASTANA – Özel bahçıvanlar ve dernekler, zengin kırmızı rengi ve canlı tadıyla ulusal bir hazine olan aport elmasını canlandırmak için çaba harcıyorlar ve bu elmayı Kazakistan ve ötesindeki sofralara getiriyorlar.
Bu efsanevi elmalar bir zamanlar Almatı’nın dağlık bölgelerini kaplıyorlardı, ancak kentleşme ile birlikte sadece birkaç elma bahçesi kaldı ve bir zamanlar bol miktarda bulunan meyveyi riske attı.
Kazakistan Meyve Yetiştirme ve Bağcılık Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nün başkan yardımcısı Saule Kazybayeva, Kazinform haber ajansına verdiği bir röportajda tüccarların bu benzersiz elmaları bir zamanlar demiryolu istasyonları aracılığıyla Sibirya’ya ve Güney bölgelerine taşıdığını söyledi.
Aport çeşidi Güneydoğu Kazakistan’a hızla yayıldı, özellikle Zailiyskiy Alatau’nun dağlık bölgelerine. Vernyi Bahçecilik Okulu ve bahçıvan Moiseyev’in geniş özel bahçesi, yılda 100.000’den fazla fidan temin ederek çeşidin hızla yayılmasını sağladı.
Büyük ölçekli inşaat ve ticari ilgi, bir zamanlar canlı olan aport bahçelerini yok etti.
“Almatı’da olduğu gibi diğer büyük şehirlerde de kentleşme, özellikle bir zamanlar elma bahçesine ev sahipliği yapan bölgelerde manzarayı değiştirdi. Yeni konutlar, ticari ve altyapı gelişmeleri meyve ağaçlarını değiştirdi. Sonuç olarak, bir zamanlar aport elmaları üreten eski elma çiftliklerinin çoğu ortadan kayboldu,” dedi Kazybayeva.
“Aport elmasının yetiştirilmesinin zorlukları”
Bugün, aport elmaları yerel bahçıvanlar ve dernekler tarafından yeniden hayata döndürülmek üzere yetiştirilmekte ve ilgilenilmektedir.
Almatı Aport Üreticileri Derneği Başkanı Roman Safarov, aport elmasının olağanüstü boyutunu vurguluyor. Ortalama olarak elmalar 250 ila 400 gram arasında ağırlığa sahipken, bazıları etkileyici 900 grama ulaşıyor.
“Almatı aportunun en önemli özelliklerinden biri, hiçbir diğer elma çeşidinde bulunmayan hoş bir koku vermesidir. Diğer bir benzersiz özellik, ısırıldığında karakteristik bir çıtırtı sesi çıkarmasıdır,” dedi Safarov Kazinform’a.
“Aport ağacı yetiştirmek onlarca yıl alır ve ciddi çaba gerektirir, ancak çabalarının sonuçlarını görmeye başlıyorlar.
“Oldukça narin ve özen gerektiren bir ağaçtır, dikim ve bakım için özel bilgi ve beceriler gerektirir. Ancak uygun koşullar sağlandığında, büyük, sulu ve güzel elmalar verir. Ayrıca, ağaç yalnızca sekizinci veya dokuzuncu yılında meyve vermeye başlar, bu da bu çeşidi çoğu bahçıvan için daha az çekici hale getirir. Ancak dernek, gerçekten bu elma çeşidine tutkulu olan meraklıları bir araya getiriyor,” dedi Safarov.
Uzmanlar, yüksek kaliteli aport elmalarının yalnızca deniz seviyesinden 850 ila 1,250 metre yükseklikteki bahçelerde yetiştirilebileceğine dikkat çekiyor. Ancak uygun alanlar sadece Almatı’nın eteklerinde ve Almatı Bölgesi’nde sınırlıdır.
Almatı Bölgesi Tarım Dairesi, aport elma bahçesi alanlarının çeşitli hastalıklara karşı savunmasızlıklarından dolayı 1.071 hektardan 446 hektara düştüğünü günlük bir düşüşle paylaştı.
Safarov’a göre, aport üreticileri belirli devlet desteği alamamış olsa da konu hükümet düzeyinde ele alınıyor.
“Henüz aport elmaları için özel destekler alamıyoruz. Teşvikler sadece yoğun meyvecilik için genişletildi. Tarım Bakanlığı’nın, aport yetiştiriciliğini de içerecek şekilde teşvik kurallarında değişiklikleri araştırması görevlendirildiğini biliyoruz. Aynı zamanda, uzun vadeli düşük faizli krediler sağlama ve sigorta seçeneklerini göz önünde bulundurma konusuna odaklanmanın daha etkili olacağını düşünüyoruz, çünkü bu bizim için çok önemli,” dedi Safarov.
“Aport canlanma konusundaki hükümetin girişimi”
Kazakistan Tarım Bakanlığı ve Ulusal Agrar Bilimsel ve Eğitim Merkezi, 2024-2028 yılları arasında aport elma çeşidini canlandırmak için bir program geliştirdi. Girişim, özel yatırımcıları ve uzman fidancılık çiftliklerini içeriyor ve 110 hektar araziyi yeşillendirmeyi amaçlıyor.
Bakanlık verilerine göre, bugün Almatı ve Zhetisu bölgelerinde aport ağaçlarının toplam alanı 2.500 hektar ve yaklaşık 416.000 ağaçtır. Almatı Girişimcilik ve Yatırımlar Dairesi, şehirde yaklaşık 230 hektar arazide aport elma ağaçlarının yetiştirildiğini bildirdi.
“Birinci aşamada 2024 yılında Sivers elma ağaçlarından tohumlar toplandı. 2025 yılında ise Talgar Kazakistan Meyve ve Sebze Yetiştirme Araştırma Enstitüsü’nde 10 hektarlık bir alanda fidan dikimi başlayacak ve bu, uzman fidancılık çiftlikleri arasında aport elması yetiştiriciliğini genişletmek için anaç ve kesim bahçesi olarak hizmet edecektir. Bu girişim, aport elması yetiştiriciliğini genişletmek için özel bahçıvanlar arasında yolu açacaktır,” Bakanlık Kazinform’a paylaştı.
Almatı’nın Al-Farabi Caddesi’ne sadece beş kilometre uzaklıkta bulunan 17 hektarlık bir arazi bu amaçla belirlenmiştir.
