Baikonur Fırlatma Üssü: İnsanlığı Uzaya Fırlatmanın 70. Yılını Kutluyor
Baikonur Kozmodromu: Uzaya İlk Adımların Atıldığı Yer
ASTANA – Ziyaretçileri geçmiş çağlara taşıyan zengin tarihi anıtlarının yanı sıra, Kazakistan, 20. yüzyılın teknolojik sıçramalarına dayalı farklı bir hikaye anlatan bir siteye ev sahipliği yapıyor. Bu, insanlığın uzaya ilk adımlarını attığı dünyanın ilk ve en büyük kozmodromu olan Baikonur’dur. Bu yıl, kozmodromun kuruluşunun 70. yılını kutluyor.
Bozkırda Bir Sır
Baikonur’un kökenleri, Sovyet hükümetinin geniş Kazak bozkırında Bilimsel Araştırma Test Sahası No. 5’i kurma kararı olan 12 Şubat 1955’e kadar uzanıyor. İnşaat gizlilik içinde başladı, askeri trenlerin Kırgızistam istasyonuna yanıltıcı söylentilerin kılıfı altında geldiği belirtildi – bazıları hatta büyük bir stadyumun inşa edildiğine inanıyordu. Bu yanılsamayı sürdürmek için, aslında fırlatma kompleksi olan bir spor tesisi inşa edildi. Tesisin tamamı numaralandırılmış sitelere bölündü, bugün hala kullanılan bir sistem – Baikonur kendisi Site No.10 olarak belirlendi.
Sitenin yeri, Sovyet uzay programının taleplerini karşılamak için dikkatlice seçildi. Soğuk Savaş silah yarışının zirvesinde Sovyetler Birliği, daha sonra uzay fırlatma araçlarının temeli olarak hizmet eden R-7 kıtalararası balistik füzesini geliştirdi. Kazak bozkırı ideal olduğunu kanıtladı, seyrek nüfusu, mevcut demiryolu altyapısı ve Syr Darya Nehri’ne yakınlığı lojistik olarak mümkün kıldı. Başlıca Sovyet roket bilimci Sergey Korolev, fırlatmalar için Dünya’nın dönme hızını kullanabilmek için roketlerin ekvatora olan yakınlığı nedeniyle siteyi savundu.
Ancak, bu stratejik avantajlara rağmen, Baikonur’un inşası ciddi bir zorluktu. Toprak o kadar sertti ki patlatılması gerekiyordu ve şiddetli rüzgarlar çabaları karmaşık hale getiriyordu. Sovyet yetkilileri sıkı güvenliği sürdürdüler ve yabancı istihbaratı daha da yanıltmak için kozmodrom “Taiga” adıyla kodlandı.
Tarihi Değiştiren Taşları
Uzay çağının şafağı 1957’de geldi. Bu zamana kadar, fırlatma alanının inşası tamamlandı.
Kozmodromun ilk test fırlatması 15 Mayıs’ta başarısız oldu, ikinci deneme 12 Temmuz’da başarısız oldu. Ancak, 21 Ağustos’ta R-7 kıtalararası balistik füzesinin başarılı bir şekilde fırlatıldığı ortaya çıktı, böylece sitenin yetenekleri kanıtlandı. Ardından, 4 Ekim’de dünya sonsuza dek değişti – Baikonur, ilk yapay uydu Sputnik 1’i yörüngesine gönderdi. Bir ay sonra, 3 Kasım’da Sovyetler Birliği, bu sefer Laika adında husky bir köpeği ve uzaya gönderilen ilk canlı varlık olan ikinci uydusunu fırlattı.
1961’de 12 Nisan’da kozmonot Yuri Gagarin, Vostok 1 ile gerçekleştirdiği ilk insanlı uzay uçuşuyla tarihe geçti ve Dünya’yı 108 dakikada dolaştı. Bu tarihi uçuşun ardından kozmodrom resmi olarak Baikonur olarak adlandırıldı, yakındaki yerleşim yeri de Leninsk şehri haline geldi. Adı bilinçli yanıltıcıydı – başlangıçta yabancı istihbarat ajanslarını kandırmak amacıyla seçilen bu ad, sonunda fırlatma alanının tanınmış adı haline geldi.
Bugün, Baikonur küresel uzay keşfinin temel taşlarından biri olarak kalıyor. İnsanlı ve kargo uzay araçları ve uydular, düzenli olarak siteye fırlatılıyor, çoğu Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) doğru yola çıkıyor. 2004 yılında, Kazakistan ve Rusya, Baikonur’un kirasını 2050 yılına kadar uzatan bir anlaşma imzaladı. Şu anda, site yılda 20’den fazla fırlatma yapıyor. Yıllar içinde, Baikonur’dan yaklaşık 5.000 roket fırlatıldı, bunların içinde 3.000 uzay misyonu bulunmaktadır. 150’den fazla kozmonot, aralarında Kazakistan’ın Toktar Aubakirov, Talgat Mussabayev ve Aidyn Aimbetov’un da bulunduğu, fırlatma rampalarından uçtu.
Baikonur, 6.717 kilometrekarelik büyük bir alanı kaplıyor ve 12 fırlatma pisti (altı işlevsel), 11 montaj ve test binası, dört yakıt istasyonu, hesaplama merkezi olan bir ölçüm kompleksi ve bir oksijen ve nitrojen tesisi bulunuyor. Altyapısı iki birinci sınıf havaalanı, 400 kilometreden fazla demiryolu hattı, 1.000 kilometreden fazla karayolu, 600’den fazla trafo istasyonu, 6.000 kilometreden fazla elektrik hattı ve 2.500 kilometreden fazla iletişim ağı içeriyor. Kozmodromda 10.000’den fazla personel çalışıyor.
Bir Turistik Nokta Olarak Baikonur
Bir zamanlar üst düzey bir askeri üs olan Baikonur, şimdi dünyanın dört bir yanından ziyaretçileri cezbediyor. Ancak, ziyaretçilerin mümkünse iki ay öncesinden geçişleri güvence altına almaları gerekmektedir. Tur operatörleri özel turlar sunar ve nefes kesen bir roket fırlatması ile son bulur. Turistler aktif ve devre dışı bırakılmış fırlatma rampalarını, uzay aracı maketlerini, müze sergilerini ve tarihi yerleri keşfeder. Ayrıca, doğru pozisyonlara roketlerin montajını, astronotların uğurlanma törenlerini de izlerler. Deneyimin en etkileyici yanı, fırlatmanın kendisidir, belirlenmiş güvenli bir izleme noktasından izlenmektedir. En yakın büyük şehir olan Kızılorda’da (Kyzylorda), Kazakistan’daki iç uçuşlarla birlikte bir havaalanı bulunmaktadır. Kızılorda’dan Baikonur’a yaklaşık 240 kilometrelik bir tren yolculuğu veya sürüş yapabilirsiniz.
Yılda, kozmodrom yaklaşık 1.500 ziyaretçi ağırlıyor, bu arada astronotların aileleri ve uzay meraklıları da yer alıyor. Bununla birlikte, kozmodrom altyapısı turizmin daha fazla genişlemesini sınırlamaktadır.
Görülmesi gereken bir cazibe merkezi, kozmodromun tarihini sergileyen Baikonur Kozmodromu Tarihi Müzesi’dir, tesisin kalbinde yer alır. İki katlı bir sergi salonu, açık hava sergisi ve iki tarihi konut olan Korolev ve Gagarin’e ait evlerden oluşuyor.
Müze, meteorit parçaları, uzay aracı pencereleri ve geçmiş misyonlardan ekipmanlar gibi uzay keşfinin tarihini sergiliyor. Sovyet uzay köpeklerinin uçuş için eğitim aldığı bir kabin bile bulunur. Ziyaretçiler, her biri 60 ölçüm gerektiren ve 15 kilograma kadar çıkabilen kozmonotlara özel tasarlanmış kıyafetlerini öğrenir ve menülerinde neredeyse 200 yemek sunan geniş bir uzay yiyecek seçkisini keşfederler.
Bir yaşam büyüklüğündeki Mir uzay istasyonu modeli, ISS’nin (Uluslararası Uzay İstasyonu) modelinin yanı sıra sergide yer alır, bu da Dünya’nın 400 kilometre yüksekliğinde yörüngede dolaştığı ve günde 16 kez gezdiği bir gezegeni saran istasyon. Müze ayrıca, uzay araçlarının ayrışma aşamasının titiz sürecini, uzaydaki farklı parçaları fırlattığı roketleri gösterir. Bugün, modern teknoloji, uzay araçlarının ISS ile sadece altı saatte birleşmesine olanak tanır, bu da eski görevlerin iki günlük yolculuğuna kıyasla daha hızlı bir şekilde gerçekleşir.
Müzenin açık hava bölümünde, müzenin efsanevi Buran uzay mekiği başta olmak üzere dikkat çekici bir uzay eserleri sergisi yer alır. Ziyaretçiler, mekiğin kargo bölümünü keşfedebilir, hava kilidi içine adım atabilir ve hatta kokpitte pilot koltuğunu alabilir. Çevresel sergiler, tam ölçekli bir Soyuz uzay aracı, roket motorları, fırlatma rampası modelleri, radar antenleri ve kozmodromda kullanılan eski araçları içerir. Tam bir müze turu kolayca beş saatten fazla sürebilir.
Baikonur, küresel uzay tarihinde eşsiz bir simgedir. Teknoloji ilerledikçe ve uzay keşfi devam ettikçe, kozmodrom insanlığın Dünya dışına olan yolculuğunun kalbinde kalmaya devam ediyor.
