BMİR Raporu: Kazakistan İnsani Gelişmede 67. Sırada
Astana – Kazakistan, BM Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 13 Mart tarihinde yayımlanan son rapora göre, dünya genelindeki 193 ülke ve bölge arasında 67. sırayı alarak “Çok Yüksek” insan gelişimi kategorisine rahatlıkla girmiştir.
Ülke, 1990 yılındaki 0.672 değerinden 2022 yılında 0.802’lik bir İnsani Gelişme Endeksi (HDI) değerine ulaşarak önemli bir ilerleme kaydetmiştir. Sağlık, eğitim ve yaşam standartları başta olmak üzere başarıları değerlendiren HDI, Kazakistan’ın istikrarlı bir ilerleme kaydettiğini ortaya koymaktadır.
1990’dan 2022’ye kadar geçen süreçte, Kazakistan önemli iyileştirmeler kaydetmiştir. Doğumda beklenen yaşam süresi 4.6 yıl artarken, okullaşma süresi 2.6 yıl ve ortalama eğitim süresi 4.9 yıl yükselmiştir. Ayrıca, Kazakistan’ın GSYİH başına düşen milli geliri 1990 ile 2022 arasında yaklaşık %61.7 artmıştır.
Genel ilerlemede olmasına rağmen, cinsiyet eşitsizlikleri devam etmektedir. Cinsiyet Kalkınma Endeksi (GDI), sağlık, eğitim ve yaşam standartlarındaki cinsiyet farklılıklarını ölçerek, kadınların erkeklerden biraz geride kaldığını göstermektedir. Bu durum, cinsiyet dengesizliklerini ele almaya yönelik çabaların sürdürülmesinin gerekliliğini vurgulamaktadır.
Ayrıca, İnsani Gelişme Endeksi’ndeki (IHDI) eşitsizliklerin toplumdaki farklı kesimler arasındaki gelişme farklarını hesaba katmaktadır. Kazakistan’da eşitsizlik, HDI’yi %8,5 düşürmekte olup, kapsayıcı kalkınma politikalarının önemini vurgulamaktadır.
Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (GII) ve Cinsiyet Sosyal Normlar Endeksi (GSNI) ise üreme sağlığı, güçlenme, işgücü piyasasına katılım ve toplumsal inançlar konusundaki cinsiyet eşitsizliklerine ışık tutmaktadır. Kazakistan’ın 0.177’lik GII değeri olumlu bir konumda olmasına rağmen, özellikle cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlenmesini etkileyen toplumsal normlar konusunda zorluklar devam etmektedir.
Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (MPI), gelir ötesinde sağlık, eğitim ve yaşam standardındaki yoksunlukları vurgulayarak, Kazakistan’da çok boyutlu yoksullukla mücadele çabalarının tüm toplum kesimleri için bütünsel bir kalkınmayı sağlamak için önemli olduğunu belirtmektedir.
Son olarak, Planetary Pressures-adjusted HDI (PHDI) insan gelişiminde çevresel sürdürebilirliğin önemini vurgulamaktadır. Rapora göre, Kazakistan gelişim yollarını belirlerken gezegen baskılarını azaltmanın, nesiller arası refahı korumak için önemli olduğu altı çizilmektedir.
UNDP’nin “Göz Kamaştırıcı Durak: Kutuplaşmış Bir Dünyada İşbirliğini Yeniden Düşünmek” başlıklı raporu, dünya genelindeki ülkelerde insan gelişimi alanındaki değişen manzarayı aydınlatmaktadır. Rapor, dünya genelindeki eşitsiz ilerleme, artan eşitsizlikler ve siyasi kutuplaşmanın küresel zorluklarını vurgulamaktadır.
