Brüksel’de Uzmanlar ve Diplomatlar, Orta Asya’da AB Hedeflerini İncelemektedir.
Avrupa Birliği (AB)-Kazakistan işbirliği, vize kısıtlamalarını hafifletme, ticaret engellerini kaldırma, sürdürülebilirliği teşvik etme ve yeni teknolojilerin transferi konularında politik düzenlemelerden öteye gitmektedir. Brüksel merkezli EURACTIV medya kuruluşu, AB’nin Orta Asya’daki ajandasını nasıl ilerlettiğine ve Kazakistan’ın bölgesel işbirliğindeki rolüne dair bir tartışma düzenledi.
Avrupa Komisyonu Uluslararası Ortaklıklar Genel Müdürlüğü (DG INTPA) Orta Doğu, Asya ve Pasifik Direktörü Peteris Ustubs, “Jeopolitik olarak, Orta Asya son aylarda son derece aktif oldu. İşbirliği ve gelecek perspektiflerine ilişkin çıkarları AB ile aynı yönde ilerliyor,” dedi.
Bir ay önce, Almatı’da ikinci Orta Asya – AB Ekonomi Forumu düzenlendi. Bölgesel iş ortamı, dijital ve yeşil dönüşüm ve ulaşım koridorları tartışmanın üç önemli konusu oldu. Ustubs, Kazakistan’ın bölgeden AB ile kritik hammaddeler konusunda bir anlayış memorandumu imzalayan ilk ülke olduğunu vurguladı.
“Almatı’daki ekonomi forumunda bu anlayış memorandumun ötesine geçtik. Bu kez hedeflerimizin büyüdüğünü gördük. Şimdi proaktif bir gündeme geçiyoruz. İki taraf arasındaki ikili ilişkilerimiz çok sağlam,” dedi.
Kazakistan’ın AB’deki misyonunun başkan yardımcısı Timur Sultangozhin, “her iki tarafın da siyasi ve ekonomik gündemde çok dinamik bir değişim yaşadığını” doğruladı.
“Sadece transit ülkeler olmak istemiyoruz, aynı zamanda tedarik zinciri merkezleri olmak istiyoruz. [AB tarafından desteklenen] Küresel Gateway ajandasını gerçekten karşılayacağız. Enerji ve kritik hammadde karşılığında çevre dostu, yeşil ve sürdürülebilir teknolojiler. Zaten bir anlayış memorandumu imzaladık ve AB ile işbirliği yapmayı dört gözle bekliyoruz,” dedi Sultangozhin.
İkili diyalog konusunda konuşan Sultangozhin, üst düzey görüşmelerin yoğunlaşan gündeminden bahsetti. Bir hafta önce, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Cömert Tokayev, Astana Uluslararası Forumu’na (AIF) katılan AB Tarım Komiseri Janusz Wojciechowski ile bir araya geldi. 15 Mayıs’ta, Kazakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Murat Nurtleu ve AB İçişleri Komiseri Ylva Johansson, Kazak vatandaşları için vize rejimini kolaylaştırmak için resmi müzakereleri başlatmak için hazır olduklarını duyurdu.
“Şu anda ihtiyacımız olan şey, ticaret ve seyahat engellerini kaldırmaktır. Daha fazla erişim, daha az engel. Zaten büyük bir baskı altında olan Orta Asya ekonomilerinin negatif etkilerinden kaçınmayı amaçlıyoruz. Ayrıca, küçük ve orta ölçekli işletmelerin Avrupa pazarına erişim sağlayabilmeleri için kapasitelerini artırmak önemlidir,” diye konuştu Sultangozhin.
Ustubs’a göre, vize serbestleştirme süreci “ülkenin ilgili kurumlarıyla yapılması gereken çok karmaşık bir konudur ve bir sonraki aşamaya geçmek için belli gereksinimlerimiz vardır.”
“Bunların ardından [Avrupa Birliği] üye ülkelerine göre tartışılmaktadır,” ekledi.
Avrupa-Özbekistan Ekonomik İşbirliği Derneği (EUROUZ) Genel Sekreteri Oybek Shaykhov, “bazen AB ve Orta Asya’daki ajandaların önemli ölçüde farklılık gösterdiğine” dikkat çekti. “İş dünyası hala genellikle belirli sektör hedeflerini takip etmekte ve yaptırımlar büyük bir zorluk oluşturmaktadır,” dedi.
2060 yılına kadar karbon nötrlüğüne ulaşma hedefinde olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, enerjinin yüzde 15’inin 2030 yılına kadar yenilenebilir hale gelmesi gerektiğini belirtti. “Muhtemelen AB’nin orada önemli bir rolü olabilir,” dedi Avrupa Asya Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Lin Goethals.
Sultangozhin’e göre, Abay bölgesindeki trajik orman yangınlarının, bölgenin iklim değişikliği konusunda karşı karşıya kaldığı artan zorluklarla bağlantısı bulunmaktadır. “Su tabii ki sorunlardan biridir. Ayrıca, acil durumlarda işbirliği yapmanın ve kriz yönetimiyle uğraşmanın yollarını bulmak için de çalışmaya istekli olduğumuz bir konudur. Bu, Avrupalı ortaklarımızla çalışmak isteyeceğimiz bir şeydir,” dedi.
Gent Uluslararası ve Avrupa Çalışmaları Enstitüsü’nde doçent olan Fabienne Bossuyt, “savaş [Ukrayna’da] Orta Asya ülkelerinin, çok taraflı dış politikalarını ilerletmek ve jeopolitik durumdan maksimum fayda sağlamak için daha fazla fırsat yakalamalarını sağladı,” dedi.
Ona göre, AB’nin etkisi, Orta Asya ülkelerinin AB ile ortaklık kurma ihtiyacıyla komşu güçler arasında denge kurma ihtiyacından kaynaklanan ölçüde sınırlıdır. “Rusya, Sovyet sonrası uzayda küçülen müttefik çemberinin farkındadır. Batı yaptırımlarının etkileriyle de karşı karşıyadır. Bu durum, Rusya’yı Orta Asya’ya yönlendiriyor. İlginç bir şekilde, bölge Batı’da, özellikle AB ülkelerinde hızla ziyaret edilmeye başlamıştır,” dedi.
Tartışmanın katılımcıları, Kazakistan’ın Orta Asya komşuları ve AB’nin, büyüyen jeopolitik zorluklar bağlamında karşılıklı çıkarlara dayanan güçlü ortaklıklar kurmaya ilgi duyduklarını kabul ettiler. Ortaya çıkan fırsatları değerlendirmek isteme niyetleri, işbirliğinin çok katmanlı bir sürecini güçlendiriyor. Aynı zamanda, Orta Asya hükümetleri arasında, özellikle ulaşım, gümrük işlemlerini kolaylaştırma ve dijitalleşme konularında daha yakın bir işbirliği sağlamanın, bölgeye yarar sağlamakla kalmayıp AB ile bölgesel bağlantıları ve fırsatları da genişletebileceği konusunda fikir birliği sağlandı.
