Çin yatırımları, Özbekistan’da endişe yaratıyor: Yumuşak güç mü, toprak mı?
Kadastro Ajansı, toprakların yabancılara satıldığı yönündeki dedikoduları reddederek, Özbekistan yasalarına göre yabancı uyrukluların toprağı özel mülkiyet olarak sahiplenemeyeceğini belirtti. Bunun yerine, sadece kiralaması mümkün. Resmi açıklamada, “Endişelenmeye gerek yok, herhangi bir sebep yok” denildi.
Son zamanlarda, Taşkent’te artan Çince dilindeki afiş ve reklamların varlığı, sosyal medyada tartışmalara yol açtı. Son birkaç gündür, Çinli yatırımcıların başkentte büyük araziler satın aldığı yönünde dedikodular ortaya çıktı. 6 Mart’ta Kadastro Ajansı, bu iddiaları temelsiz olarak nitelendiren bir açıklama yayınladı.
Ajansın açıklamasına göre, Arazi Kanunu’nun 17. maddesi, yabancı bireylerin, yabancı tüzel kişiliklerin, vatansız kişilerin ve yabancı yatırımlarla kurulmuş işletmelerin sadece kiralama yoluyla arazi edinebileceğini belirtiyor.
“Araziyi kiraladığımızda ve sonra onlar özelleştirirse paniklemeyin. Endişe edilecek bir neden yok. Tarımsal Olmayan Arazi Özelleştirme Yasası’na göre, yabancı vatandaşlar, vatansız kişiler, yabancı tüzel kişilikler, yabancı yatırımlara sahip işletmeler ile hükümet kurumları, kuruluşları, işletmeler ve vatandaşların özyönetim organları arazi özelleştiremez. Başka bir deyişle, yabancı kuruluşlar tarafından arazi özelleştirilemez,” açıklamada belirtildi.
Ajans, halkı yabancılar tarafından tarımsal arazinin özelleştirilmesinden endişelenmemeleri konusunda uyardı.
“Uzbekistan vatandaşları bile tarımsal araziyi özelleştiremezler.
“Bu nedenle, topraklarımızın yabancı uyruklulara devredildiği iddiaları temelsizdir ve doğru şekilde doğrulanmadan yapılmıştır,” açıklama devam etti.
Kadastro Ajansı, bu tür yanlış bilgileri yaymış kişilerin 202. maddenin 2. paragrafı ve Ceza Kanunu’nun 244. maddenin 6. paragrafına göre sorumlu tutulabileceğini hatırlattı.
“Bu bağlamda, vatandaşlarımızı aldatılmamaları konusunda uyarmak ve sosyal medya kullanıcılarını yanlış ve temelsiz bilgilerin yayılmasından kaçınmaları konusunda istemekteyiz,” ajans belirtti.
Dışsa atanan arazi, hayatı vermek gibidir
Ekonomist Otabek Bakirov, ajansın halkı yatıştırma çabalarına yanıt olarak, “Arazi vermek hayat vermeye benzer,” dedi. Çeşitli spekülasyonları reddederken, yabancılara arazi tahsisi konusundaki endişelerin doğru şekilde anlaşılması gerektiğini vurguladı.
“Gerçekten de Arazi Kanunu, yabancı bireylerin, yabancı tüzel kişiliklerin, vatansız kişilerin ve yabancı yatırımlarla kurulan işletmelerin sadece kiralama yoluyla arazi edinebileceğini belirtir.
“Ancak, giderek karmaşık hale gelen küresel bir ortamda ve yeni ortaya çıkan zorluklarla birlikte, bu hüküm tek başına yeterli değil. Toplumsal duyarlılık huzursuz olmaya devam edecek.
“Bu bağlamda, 2021’de başlayan arazi reformunun sonraki aşamalarının, yabancı yatırımlı bir işletme bir arazi parseli başvurusunda bulunduğunda, en azının doğrudan veya dolaylı olarak en az %51’inin Özbek vatandaşlarına ait olması gerektiğini öngören hükümleri içermesi gerekmektedir. Ayrıca, yabancı tüzel kişilerin ve bireylerin arazi parsellerini kiralamaları üzerinde daha sıkı kısıtlamalar getirmelidir,” Bakirov yazdı.
Ayrıca, birçok ülkenin araziye yabancı sahipliği konusunda sıkı düzenlemelere sahip olduğunu ve bu tür önlemlerin ulusal bir uzlaşma konusu olduğunu belirtti. Arazıyla ilgili tartışmaların Özbekistan’ın yatırım iklimine olumsuz etkisi olabileceği endişelerini reddetti.
“Özbekistan’a gelen gerçek bir yatırımcı, öncelikle yatırımlarından kazanç elde etmeyi düşünmektedir, arazi sahibi olmak veya arazi portföyü oluşturmak gibi bir niyeti yoktur. Dahası, yatırım iklimini çeşitli diğer faktörler negatif yönde etkilemektedir- sadece yabancı yatırımcılar için değil, Özbek girişimcileri için de. Bu faktörlerin ele alınması daha uygun olacaktır,” dedi.
Altın madenleri ve işletmeler
Daha önce, Şubat 2024’te, Navoi bölgesindeki 31 maden sahasının değerli metallerin çıkarılmasına izin vermek için elektronik açık artırmayla 25,1 milyar UZS’ye satıldığı bildirildi. Navoi’nin altın madenciliği sektöründeki yatırımcıların çoğu Çinli vatandaşlardır. 31 maden sahasını geliştirmeye hak kazanan 12 şirket arasında en az bir Çinli kurucunun bulunduğu çogunlukta yer almaktadır.
Halkın endişelerine yanıt olarak, Maden Kullanım Merkezi, bu maden sahalarının Çinli yatırımcılara satıldığına dair çıkan dedikoduların temelsiz olduğunu belirtti. Ajans, altın madenlerine yatırım yapan şirketlerin hiçbirinin tamamen Çin vatandaşlarına ait olmadığını açıkladı.
Bu arada, Tashkent’te ayrı bir olay daha fazla soru işareti yarattı. Magic City Park’ta bir grup Çinli bireyin çeşitli bayraklar kaldırdığı görüldü ve bu durumun bir protesto olduğu şeklinde spekülasyonlara yol açtı. İçişleri Bakanlığı, bu durumun bir protesto olmadığını belirterek, etkinliğin Huawei çalışanları tarafından düzenlenmiş bir grup koşusu olduğunu açıkladı. Bakanlık, yerel organizasyonların böyle etkinliklerden ilham almalarını önerdi.
2025 yılının 1 Şubat itibariyle, Çin, Özbekistan’da faaliyet gösteren yabancı yatırımlı şirketlerin sayısı bakımından ilk sırada yer almaktadır. Geçen yıl içinde, ülkedeki Çinli şirketlerin sayısı %43’e kadar artarak toplam 3.467’ye ulaştı.
