Cumhurbaşkanı 2024 devlet bütçesi harcamalarının artışını ve dış borç sınırını onaylıyor
Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat Mirziyoyev, 2024 devlet bütçesine yönelik değişiklikleri onayladı. Bu değişiklikler, bakanlıklar ve devlet kurumları için harcamaların 9.98 trilyon UZS artırılmasını içerirken dış borç sınırı da 5 milyar dolar ile 7.3 milyar dolar arasında yükseltildi. Ek borçlanma, konut piyasasının geliştirilmesi ve savunma kabiliyetlerinin güçlendirilmesi için kullanılacak.
Maliye ve Ekonomi Bakanlığı, yıl boyunca harcamaları artırmak için geleneksel olarak parlamentonun onayını aramadı ve milletvekillerine belirli harcamalar için açıklama yapmadı. Bunun yerine, değişiklikleri öneren yasa tasarısı yılın sonunda sadece sunuldu.
Örneğin, Kazakistan’da hükümet yıl boyunca on bütçe ayarlaması yaptı ve her biri parlamentodan geçti, milletvekillerine değişikliklerle ilgili detaylı açıklamalar sunuldu.
Özbekistan Yasama Meclisi’ndeki değişiklikler üzerine yapılan tartışmaların sadece 9 dakika sürdüğü (2023’te yaklaşık 20 dakika ve 2022’de 30 dakika sürdüğü) belirtilmişti. Ekonomi ve Maliye Bakan Yardımcısı Ahadbek Haydarov’un konuşması sadece 5 dakika sürdü. Yeni milletvekilleri ise herhangi bir soru ya da tartışmada bulunmadan belgeyi üç aşamada onayladı. Önceki yıllarda bazı milletvekilleri böyle tartışmalar sırasında sorular sormuştu.
Milletvekillerinin hiçbiri değişikliklerin karşısında oy vermedi ve ne hükümet ne de milletvekilleri devlet harcamalarını artırma ihtiyacının net gerekçesini sağlamadı.
Senato, 18 Aralık’ta yasayı da onayladı ancak senatörler değişiklikleri tartışmak için bir saatten fazla zaman harcadılar ve Ahadbek Haydarov’un konuşması 27 dakika sürdü.
Devlet harcamalarındaki artışa göre bakanlıklar, komiteler, ajanslar ve diğer devlet kurumlarının harcamaları 9.98 trilyon UZS (veya 775.8 milyon dolar) artırıldı ve önceden onaylanan 255.4 trilyon UZS’ye göre artırılarak toplam 265.4 trilyon UZS’ye çıkarıldı.
Ahadbek Haydarov’a göre, devlet harcamalarındaki artış aşağıdaki nedenlerden kaynaklanıyor:
– Eğitim Kredi Fonuna transferler: 841 milyar UZS (bankalar tarafından zaten ayrılan harcamaları karşılamak için);
– Sosyal Koruma Birleşik Kaydında listelenen alerjik ve sekonder immün yetmezlik hastalıklarının tedavisi için inhalasyon ilaçlarının dağıtımı: 30 milyar UZS;
– Kültür ve Sanat Bakanlığı’nın teknik altyapısını güçlendirme ve malî teşvik sağlama: 100 milyar UZS;
– Isıtma mevsiminde dezavantajlı ailelere veya yoksullara tek seferlik yardım ödemeleri ve elektrik ve gazın temel ve artırılmış tarifeleri arasındaki farkın karşılanması için sübvansiyonlar: 592 milyar UZS;
– Yerel mahallelerdeki acil altyapı sorunlarının çözülmesi: 1.344 trilyon UZS, içinde 203 okul, anaokulu ve sağlık kurumunun inşası, yenilenmesi, onarımı ve donatımı (304 milyar UZS), 374 yol ve köprü (374 milyar UZS), 131 içme suyu tedariki projeleri (257 milyar UZS) ve 511 elektrik tedarik iyileştirmelerinin yapımı (241 milyar UZS);
– Girişimcilik Geliştirme Şirketinin sermayelendirilmesi: 300 milyar UZS;
– Aile girişimcilik ve küçük işletme projelerini finanse etmek için devlet bankalarının kuruluş sermayesinin artırılması – 2.5 trilyon UZS.
Ahadbek Haydarov ayrıca yıl sona ermeden, devlet kurumlarında boş veya verimsiz şekilde tekrarlanan pozisyonların optimizasyonu yoluyla 1 trilyon UZS’lik harcamayı azaltmayı planladıklarını belirtti. Ekim sonlarında, Başkan personel ve üretim personelini% 5,2 oranında azaltmıştı.
Hükümet, düşük gelirli aileleri belirleme kriterlerinin gözden geçirilmesi ve çocuk yardımlarının ve mali yardımların yeniden dağıtımı sayesinde 2024 yılında 2 trilyon UZS tasarruf yapmayı bekliyor.
Ayrıca, 2024 yılında bakanlıklar ve ajanslar için beklenen 1.7 trilyon UZS’lik geliştirme harcamaları tasarruf edilmeyi bekleniyor.
Tasarruf edilen 4.1 trilyon UZS, yukarıda belirtilen ek harcamalar için yeniden dağıtılacak.
14 Mart tarihli Bakanlar Kurulu kararı gereği (doküman açık kaynaklarda bulunmamaktadır), yerel bütçelerde okul ve anaokullarının inşası ve yenilenmesi için ayrılan 4 trilyon 373 milyon UZS, ulusal bütçeye aktarıldı.
Ayrıca, Okul Öncesi ve Okul Eğitimi Bakanlığı tarafından tesislerin tasarlanması, inşası (yeniden yapım), ve ekipmanlarına yönelik başkent yatırımlar için 3.95 trilyon UZS tahsis edildi.
Haydarov, Eğitim Bakanlığı bünyesinde tasarım mühendisliği şirketi kurulduğunu ve okullar için prototip bir tasarımın geliştirildiğini, bu sayede 500 milyar UZS tasarruf edildiğini ve bunun 80’den fazla eğitim kurumunun inşası ve yenilenmesine yönlendirildiğini belirtti. Bu girişim ek olarak 19.000 okul yeri ve 4.000 anaokulu yeri yaratacaktır.
Devletin direktiflerini yerine getirmek için Kaşkadarya bölgesindeki iki kamu otoyolunun ve yedi iç yolun inşası ve yenilenmesi için 220 milyar UZS, Surhandarya’da yedi bölgeyi birbirine bağlayan 92 kilometrelik yolun onarımı için 100 milyar UZS, Syrdarya’da 257 iç yolun onarımı için 49 milyar UZS ve Harezm bölgesindeki yol onarım çalışmaları için 100 milyar UZS ayrıldı.
Ayrıca, devlet hedefli fonlar ve ülkenin egemen varlık fonu olan Kalkınma ve İmar Fonunun göstergelerinde değişiklikler yapılmaktadır.
Yılın başında devlet hedefli fon kaynaklarının bakiyesi 12.84 trilyon UZS olurken (mevcut yasa gereği 11.5 trilyon UZS olması beklenmekteydi) gelirlerin 64.77 trilyon UZS olması beklenirken (65.25 trilyon UZS olarak öngörülüyordu), devlet bütçesi transferleri 34.06 trilyon UZS (32.19 trilyon UZS olarak tahmin edildi) ve harcamalar 96.69 trilyon UZS (96.1 trilyon UZS olarak öngörüldü).
Mülk zararı tazmin etmek için Cumhuriyet Hedef Fonuna toplam 600 milyar UZS (önceki 500 milyar UZS) ayrılmaktadır. Bu, devlet amaçları için halk ve işletmelerden arazi alınmasıyla ilgilidir.
Yıl başında, İmar ve İmar Fonunun bir fazla ile kapanması beklenirken, yıl sonunda 363.67 milyar UZS’lik bir borç sonucu olması beklenmektedir.
Özellikle, fon gelirlerinin (altın ve diğer ham madde fiyatlarının yüksek olması ve bu gelirlerin bir kısmının Kalkınma ve İmar Fonuna aktarılması ile) 18.87 trilyon UZS’ten 20.82 trilyon UZS’ye (+ %10.3), harcamaların ise 18.85 trilyon UZS’ten 21.18 trilyon UZS’ye (+ %12.4) yükselmesi beklenmektedir.
Yurtdışında borçlanma sınırını da artıran “2024 Devlet Bütçesi” yasasındaki değişiklikler, başlangıçta yabancı borcun 5 milyar dolar ile sınırlandırıldığını duyurdu. Ancak bu sınırlar, geçmiş yıllarda olduğu gibi aşıldı. Yapılan düzenlemelerle, dış borç limiti 2.3 milyar dolar artırılarak yeni sınır 7.3 milyar dolara yükseltildi. Bu miktarın 3.2 milyar doları bütçe açığını finanse etmek için (+ 700 milyon dolar) planlanırken, kalan 4.1 milyar doları yatırım projeleri için (+ 1.6 milyar dolar) ayrıldı.
Haydarov, ek borcun konut piyasasının geliştirilmesi, savunma kabiliyetlerinin güçlendirilmesi ve diğer kritik altyapı girişimlerinde kullanılacağını vurguladı.
Harcamalarını savunma kadar içişleri, milli güvenlik ve ulusal muhafızlık hizmeti bakanlıkları dahil edilen “diğer kuruluşlar” harcama kategorisinde gösterilmektedir. Bu kategori, 2 trilyon 480 milyar UZS artırılarak 47 trilyon UZS’ye yükseltilirken, 2025 yılında finansmanın neredeyse 50 trilyon UZS seviyesine çıkması planlanmaktadır.
Haydarov’a göre, konsolide bütçe açığını yasada belirtilen GSYİH’nin %4’ünde tutma çabaları gösterilecektir.
Senatör Moyra Toshova, dış borç sınırında ani bir artışa ilişkin bir soru sordu ve bu değişikliğin 2021’den beri ilk olması nedeniyle, bu borçla finanse edilen projelerin etkinliği hakkında ve dış borcu azaltma planlarının olup olmadığı hakkında bilgi istedi. Maliye ve Ekonomi Bakanlığı temsilcisi yazılı bir yanıtın verileceğini belirtti.
Özbekistan’ın devlet borcu 2024 yılında 4.8 milyar dolar artarak 34.9 milyar dolardan 39.7 milyar dolara yükselmesi beklenir. 2027 yılına kadar devlet borcunun 55.9 milyar dolara yükselmesi beklenmesine rağmen, Maliye ve Ekonomi Bakanlığı, bu artışın GSYİH’ye (%36.7) göre “minimal” bir etkiye sahip olacağını belirtiyor.
