Gürcistan’daki “Yabancı Ajan” Yasası STK’larını Engelleyebilir, OSCE Yetkilisi Uyarıyor
Gürcistan hükümetinin parlamentoda geçirmeye çalıştığı bir yasa tasarısı olan “yabancı ajanlar” yasası, sivil toplum kuruluşlarına ve insan hakları savunucularına genel bir etiketleme yapacak ve ülkedeki sivil toplumun işleyişini zorlaştıracak bir “güvensizlik, korku ve düşmanlık” ortamı yaratacak. Bu açıklama, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Ofis for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR) direktörü Matteo Mecacci tarafından yapıldı.
Mecacci, AGİT’in RFE/RL Gürcü Servisi’ne 30 Nisan’da yaptığı açıklamada, Tiflis başkentinde büyük protestolara neden olan ve Kafkas ülkesinin Avrupa Birliği üyeliğine doğru ilerlemesini sorguya çeken yasa tasarısının, “sivil toplum üzerinde olumsuz sonuçları olacağını belirtti.
“Yasa tasarısı, sivil toplum kuruluşlarının yabancı fon almasına yönelik kısıtlamalar getiriyor, ki bu çok geniş kapsamlı. Bazı hükümler de belirsizdir ve keyfi uygulama riskini artırır,” açıklamasında bulundu.
“Eğer yasa tasarısının özü ve içeriği onaylanırsa, sivil toplum üzerindeki etkisi yine negatif olacak,” dedi.
Gürcistan parlamentosu, eleştirmenlerinin Rusya’da eleştirmenleri ve muhalifleri susturmak için kullanılan Kremlin yasalarına benzetildiğini söylediği tartışmalı yasanın ikinci oylamasını 30 Nisan’da yapmayı planlıyordu.
Tiflis sokaklarındaki on binlerce kişi, iki haftadan fazla bir süredir, Georgia Dream partisi tarafından sunulan yasaya karşı protesto gösterileri düzenledi.
ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği, Aralık ayında Gürcistan’a adaylık statüsü veren ve tüm eleştiride bulunduğu yasayı eleştirdi. AB yetkilileri, yasanın Gürcistan’ın AB’ye entegrasyonuna yönelik ilerlemesini durdurabileceğini söyledi.
Yasa kabul edilirse, yabancı fonlardan %20’den fazlasını alan kuruluşların “yabancı ajanlar” olarak kayıt yaptırmaları gerekecek.
“Anlıyorum ki Gürcistan’daki sivil toplum kuruluşlarının çoğu uluslararası bağış kuruluşlarından finansal destek alıyor (ve gerçekten neredeyse tüm büyük kuruluşlar bağışçılarının listesini gönüllü olarak açıklıyor),” Mecacci, RFE/RL’den gelen sorulara yazılı cevaplarında söyledi.
“Eğer kabul edilirse, bu yasa tasarısı nedeniyle çoğu sivil toplum kuruluşu bir gecede ‘yabancı ajanlar’ veya ‘yabancı güçlerin temsilcileri’ haline gelecek, ki bu uluslararası işbirliği ruhuna aykırı,” dedi.
30 Nisan’da Tiflis’te yapılan bir hükümet yanlısı mitingde, Georgia Dream partisini kuran ve hala etkili olan milyarder eski başbakan Bidzina Ivanishvili, “küresel savaş partisinin” AB ve NATO’yu ele geçirdiğini ve bu kurumları Gürcistan’ın egemenliğini zayıflatmak için kullandığını iddia etti.
Eleştirmenler, bu yasanın Rusya’daki STK’ları ve hak gruplarını hedef aldığı ve daha sonra medya kuruluşları, bireysel gazeteciler, YouTube vlogger’ları ve Rusya dışından fon alan diğer kişileri de içerecek şekilde genişletildiği Rusya’daki bir yasaya benzediğini söylüyorlar. Kırgızistan benzer yasayı kabul etti ve Kazakistan’daki yasama organları bu tür bir hamle üzerine düşünüyor.
Bu tür “yabancı ajan” yasaları, sivil toplum üzerinde “soğutucu bir etki” yaratıyor, diyen Mecacci, AGİT’in 2013’te Gürcistan’daki seçim gözlem misyonunu yönetti ve İtalyan parlamentosu üyesiydi.
“Yabancı ajanlar” olarak sivil toplum kuruluşlarına ve insan hakları savunucularına genel bir etiketleme yapmak, Mecacci’ye göre, “sivil toplumun işleyişini zorlaştıran bir güvensizlik, korku ve düşmanlık atmosferi yaratır.
“Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de bu tür etiketlemenin sadece haksız ve peşin hükümlü olmadığını, aynı zamanda etkinliklerine güçlü bir lekeleme etkisi olduğunu açıkça belirtti.”
Gürcü yasasını savunanlar, bu yasanın ABD gibi Batı ülkelerindeki yasalarla benzer olduğunu iddia ederek savunuyorlar.
Bu karşılaştırma, yanıltıcı olabilir hatta doğru olmayabilir, Mecacci’ye göre.
“Üzerinde tartışılan yasa tasarısı ve ABD ve bazı diğer ülkelerdeki yasalar arasında temel bir fark var.
“Buralarda, yasalar sadece yabancı fon alan sivil toplumu etiketlemiyor, aksine özel şirketlerin veya kar amacı gütmeyen kuruluşların yabancı bir güç adına yürüttüğü savunma veya lobici çalışmalara katıldığını belirlemeyi ve daha sonra bu bilgilerin kamuoyuna açıklanmasını sağlamayı amaçlıyor,” dedi.
“Böyle yasalar, bağımsız sivil toplum kuruluşları ya da medya için geçerli değil ve yalnızca yabancı bir gücün ‘ajanları’ oldukları varsayımını yapmak ve bağımsızlıklarını sorgulamak için yabancı fon almak yeterli değil. Sorun, kuruluşun aldığı finansmanın kaynağı değil, faaliyetlerinin doğası ve bu ülkede yaptığı çalışmadır.”
Gürcü yasası, geçen yıl büyük sokak protestları nedeniyle geri çekilmek zorunda kalan hükümet partisinin baskı altına girmesinden önce neredeyse aynı öneriye uyuyor.
Önceki yasa tasarısından tek kelime değişiklik, önceki taslaktaki “yabancı etki ajanları” ifadesi yerine yabancı ülkelerin çıkarlarını takip eden “kayıt yaptıran” ticari olmayan kuruluşlar ve haber medyasının %20 veya daha fazlasını yabancı fonlardan aldığını söylüyor. Bundan sonra yürürlüğe giren yasa, yabancı etkide olan ajanlar deniyordu.
Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zourabichvili, yasanın parlamento tarafından üçüncü oylamada kabul edilmesi durumunda vetoyu kullanacağını söyledi, ancak hükümet partisi 76 oy alarak bunu geçersiz kılabilir. Ardından parlamento başkanı yasayı onaylayarak yürürlüğe koyabilir.
Yasa tasarısının son oylaması 17 Mayıs’ta tartışılacak.
