İNSAN HAKLARI İZLEME ÖRGÜTÜ, KIRGIZİSTAN’IN PARLAMENTOSUNA SANSÜR YASALARINI REDDETMESİ İÇİN ÇAĞRI YAPTI
Kırgızistan Parlamentosunun, ifade özgürlüğünü ve basın çalışmalarını kısıtlayacak olan şu anda tartışılan iki tasarıyı reddetmesi gerekmektedir. İnsan Hakları İzleme Örgütü açıklama yaptı.
Bu tasarılar, sivil toplum örgütlerinin faaliyetlerini kısıtlayacak olan «yabancı temsilciler» hakkındaki son derece tartışmalı tasarının yanı sıra 2023 yılının Haziran ayı sonunda parlamento oturumu sona ermeden, Temmuz ayı sonunda yasalaşabilir.
İnsan Hakları İzleme Örgütü Orta Asya araştırmacısı Syinat Sultanalieva, «Bugün Kırgızistan’da basın ve ifade özgürlüğü bir kez daha saldırı altında. Bağımsız gazetecilere ve medya kuruluşlarına yönelik suçlamaların yanı sıra kısıtlayıcı yasa tasarılarıyla karşı karşıyayız. Yetkililer gazetecilerin çalışmalarını kontrol etmeye ve sansürlemeye çalışmaktan vazgeçmeli ve bu taslakları geri çekmelidir» dedi.
İlk tasarı, Kırgızistan Cumhuriyeti Bazı Yasama Hükümlerine Değişiklik Yapma Kanunu olarak da bilinen Çocukları Zararlı Bilgilere Karşı Koruma Kanunu’dur. Bu tasarı, Ceza Kanunu ve diğer bazı ulusal yasaları değiştirerek çocukların sağlığına ve gelişimine zararlı olduğu düşünülen belirli türdeki bilgilerin yasaklanmasını amaçlamaktadır. Tasarı 17 Mart’ta parlamentoya kaydedildi ve 22 Haziran’da yapılan bir oturumda parlamento resmi parlamento yönetmeliklerine aykırı olarak ikinci ve üçüncü oylamalarda kabul edildi. Oylamalar arasında en az 10 gün süre gerektiren resmi parlamento yönetmeliklerine aykırı davranılmıştır.
Taslak kanunun 2-1. maddesi, çocukların sağlığına ve gelişimine zararlı olarak kabul edilen bilgilerin tanımını, «geleneksel olmayan cinsel ilişkilerle ilgili bilgileri» de içerecek şekilde genişletmektedir. Bu tür bilgilerin dağıtımı yasaklanacak ve yasayı ihlal edenler 25 ila 250 dolar arasında para cezasına çarptırılacaktır.
Tasarı ayrıca, çocukların zararlı olduğu iddia edilen herhangi bir video materyalde uyarı gerektireceğini, kitapçılarda ve 18 yaşın altındaki herhangi birinin erişebileceği diğer yerlerde basılı materyallerin sadece tamamen kaplı olarak satılabileceğini ve bu tür materyallerin çocuklara satılmaması gerektiğini de hükme bağlamaktadır. Bu tür bilgiler, okullarda ve çocuklar için diğer özel kurumlarda da yasaklanacaktır.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, yasa yürürlüğe girdiği takdirde çocuk hakları açısından zararlı olacağını belirtmektedir.
«Hükümetler, çocukları şiddeti veya ayrımcılığı tasvir eden materyaller gibi zararlı bilgilere maruz kalmaktan koruma konusunda meşru bir çıkarları bulunsa da, bu tür yasaların aşırı geniş olmaması ve çocukların bilgiye erişim ve ifade özgürlüklerinin garanti altına alınması için dikkatli olunmalıdır. Bu, cinsel ve üreme sağlığı, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği hakkında bilgi almayı ve paylaşmayı da içerir.» diye eklemiştir. (İnsan Hakları İzleme Örgütü)
İkinci tasarı, Başkanlık yönetimi tarafından hazırlanan ve Eylül 2022’de halkın görüşüne sunulan Basın Yayın Kanunu’nu değiştirecek olan bir tasarıdır. Bu tasarı, «ifade özgürlüğünün kötüye kullanılması» (madde 4) için cezai yaptırımlar getirir ve blog yazarlarını medya kuruluşu olarak kabul eder. Halkın tepkisinden sonra tasarı, medya uzmanlarının, avukatların ve insan hakları temsilcilerinin katılımıyla daha fazla çalışma yapmak için geri çekilmiştir.
15 Mayıs’ta yönetim, tasarının halkın görüşüne sunulması için beşinci versiyonunu sundu. Yeni versiyon blog yazarlarını medya kuruluşu olarak kabul etmese de, «aynı cinsiyet evliliklerinin propagandasını» yasaklayan diğer kısıtlayıcı maddeler eklenmiştir. Çalışma grubu üyeleri, önerilerinin taslak yasada büyük ölçüde göz ardı edildiğini belirtmiştir.
Tasarı, tüm web sitelerini medya kuruluşları olarak tanımlamakta ve bunları yeni, katı prosedürlere göre kaydetmeyi veya yeniden kaydetmeyi gerektirmektedir. Bu gereksinimler, medya odaklı olmayan web siteleri de kapsayabilir, bu da ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütleri ve mesleki örgütlerin sitelerini içerebilir.
İnsan hakları aktivistlerinin belirttiği gibi, bu yeni kayıt gereksinimleri, bağımsız medya kuruluşlarının teknik nedenlerle kayıt alamama riskini önemli ölçüde artıracak ve yetkililerin eleştirel sesleri susturmak için bunları kullanacağı riskini yükseltecektir.
Ulusal ve uluslararası örgütler, Kırgız yetkililerine her iki tasarıyı da geri çekmeleri ve medya uzmanları ve gazetecilerle tam işbirliğine dayalı olarak geliştirme çalışmalarına devam etmelerini talep etmektedir.
«Bu tasarıların kabul edilmesinin Kırgızistan’ın uluslararası insan hakları reputasyonuna olumsuz etkileri büyük olacaktır. Yetkililer ülkenin haklarla ilgili taahhütlerine saygı göstermeli ve tasarıları derhal geri çekmelidir» diye ekledi Syinat Sultanalieva.
