Kazak Uzman, Eğitimi Ekonomik Büyümenin Katalizörü Olarak Vurguluyor
ASTANA – Eğitime yapılan yatırım, EPG İnsan Sermayesi Geliştirme Fonu’nun kurucusu olan eğitim ve tıp alanında girişimci Dossym Besbay’e göre ekonomik büyümeyi hızlandırabilecek güçlü bir katalizatördür.
Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev başkanlığında 28 Ocak’ta gerçekleştirilen genişletilmiş hükümet toplantısında, ekonomik çeşitlendirme ve yatırımların çekilmesinin ana hükümet öncelikleri olarak belirlendiği ifade edildi. Eğitim kalitesinin artırılması ve bilimin ilerletilmesi de vurgulanan odak alanlar arasında yer aldı.
The Astana Times’a konuşan Besbay, eğitimin ekonomik büyümeyi desteklemedeki rolünün küçümsenmemesi gerektiğini belirtti.
“Ülke için en kârlı yatırım eğitimde yapılır – bu çoktan kanıtlandı. Karşılaştırma yapmak gerekirse, sağlık hizmetlerine yapılan yatırımın genel getirisini hesaplamaya çalıştık: hayat kurtarılanlar, kaliteli tıbbi hizmetler ve yurtdışında tedavi arayışlarının azalması gibi faktörleri hesaba katarsak, getiri eğitimdekinden biraz daha düşüktür. Ancak yine de oldukça yüksektir – her kuruşluk yatırımın on kat getirisi olduğunu görüyoruz,” dedi Besbay.
Uzmanın belirttiğine göre eğitim, insan sermayesi verimliliğini artırmada önemli bir rol oynamakta ve bunun da gelir artışını tetiklediğine dikkat çekmektedir.
“Bu nedenle, gelecekteki geliri artırmanın en etkili yolu, anaokulundan başlayarak, okul, mesleki eğitim, yüksek öğrenim ve bilim de dahil olmak üzere tüm seviyelerde eğitime yatırım yapmaktır. En değerli varlığımız doğal kaynaklar değil – insan sermayesi. İnsanlar doğal kaynaklara hizmet ediyorlar ve aslında tam tersi olması gerekiyor,” dedi Besbay.
Kazakistan’ın ekonomik büyümesi için alternatif stratejiler
Besbay, ekonomik büyümenin sağlanmasının işletmelere düşük faizli sermaye erişimi ve kurumsal reformların uygulanmasını gerektirdiğini belirtiyor.
Hükümetin, gerçekten yardıma ihtiyaç duyan endüstrilere destek sağlamaya odaklanması gerektiğini ve iyi hedeflenmiş önlemler aracılığıyla işletmelerin geniş, hedeflenmeyen desteklere değil, bağımsız olarak büyüyebilmelerine imkan tanıyacağını öneriyor.
“Özel sektörün genellikle kendi başına geliştiremeyeceği stratejik projeler, Çin’den Avrupa Birliği’ne bir transit demiryolu hattı gibi olabilir ve bu, yeni ve mevcut işleme endüstrileri için sinerji yaratabilir,” dedi Besbay.
Taşımacılık alanında Tokayev, Kazakistan’ın Orta Koridor’da ana bir bağlantı haline gelecek olan Trans-Kazakistan demiryolu koridorunun geliştirilmesini hızlandırmanın gerekliliğini vurguladı.
“Neredeyse tüm inşaat malzemesi piyasası yerli üretimle karşılanabilirken, tarım ve gıda sektörleri de ithalatı ikame etme konusunda büyük potansiyele sahiptir ve işletmelerin bunu kendi başlarına başarmaları zor olacaktır,” diye ekledi Besbay.
Vergi reformunun uygunluğu
Genişletilmiş hükümet toplantısı, Kazakistan’ın mevcut olarak Parlamento’da tartışmada olan yeni bir Vergi Kanunu ile vergi sisteminin dengelenmesine geçeceğini açıkladı. Hükümet, Katma Değer Vergisi (KDV) oranını artırmayı planlarken, bunun vergi ve bütçe sistemlerini iyileştirmeye yönelik daha geniş önlemlerle birlikte olacağını vurguladı.
Besbay’e göre, bütçe açığını artırma yerine daha iyi çözüm yolları bulunmaktadır. KDV artışı, yerel küçük ve orta ölçekli işletmelere ek bir yük getirebilir.
“Küçük ve orta ölçekli işletmeler, yeni işler yaratanlar olduğu için büyük kuruluşlar değil, onlar için dokunulmaz olmalıdır. Alternatif, ekonominin verimliliğini artırmaktır. Ekonomi büyüdüğünde bütçe gelirleri de artacaktır,” dedi Besbay.
“Şu anda yapılması gereken, en kolay ve hızlı başlanabilir noktalarla başlamaktır: Bunlar özel bir vergi düzenine tabi olan ham madde şirketleridir. Ardından hiçbir şey ödemeyen pazar yerleri ve ‘gri’ ithalatçılar gelir,” dedi.
