Kazakistan, Bölgenin İnovasyon Potansiyelini Vurgulayan Küresel İnovasyon Endeksi’nin İlk Bölgesel Sunumuna Ev Sahipliği Yapıyor
ASTANA – Kazakistan, 1 Ekim’de Asya ülkeleri için Küresel İnovasyon Endeksi (GII) 2024 sonuçlarının ilk bölgesel sunumuna ev sahipliği yaptı ve Orta Asya bölgesinin inovasyon ve yüksek teknoloji gelişimindeki potansiyelini vurguladı.
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) tarafından derlenen endeks, dünya genelinde 133 ekonominin inovasyon faaliyetlerini analiz ederek güçlü ve zayıf yönlerini belirliyor.
Bu yıl, Kazakistan, en son GII raporuna göre 81. sıradan 78. sıraya yükselerek Güney ve Orta Asya ülkeleri arasında ilk üçe girdiği bildirildi. Bu sonuçlar İsviçre’nin Cenevre kentinde 26 Eylül’de açıklanan en son GII raporu tarafından doğrulandı.
Adalet Bakanı Azamat Yeskaraev, Kazakistan’ın sıralamadaki ilerlemesini vurgulayarak, ülkenin ekonomik büyümesini ve çeşitli sektörlerdeki gelişimini desteklediğini, iş ve inovasyonlar için uygun koşullar yarattığını belirtti.
Yeskaraev, “Hükümetin etkinliği, hukukun üstünlüğü, PISA [Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı] okuma, matematik ve fen notlarında iyileşmeler, piyasa olgunluğu, iş yapma kolaylığı ve yabancı doğrudan yatırımların net akışı gibi alanlarda iyileşmeler gözlemlendi” dedi.
“Son yıllarda Kazakistan’ın hem ulusal hem uluslararası patent başvurularında bir artış gördük. 2019’dan 2023’e kadar 8,000’den fazla icat ve faydalı model için patent verildi. Bu rakamlar ülkemizin entelektüel faaliyetlerini teşvik etme taahhüdümüzü yansıtıyor” şeklinde ekledi.
Bu olumlu sonuçlara rağmen, bakanın belirttiğine göre yapılacak daha çok iş var.
“Yasal çalışmaları iyileştirmeye özel önem veriyoruz, bunlar inovatif faaliyetleri desteklemek için. WIPO ve DTÖ’nün gereksinimleri ve uluslararası standartlarla uyumlu olan entelektüel mülkiyeti korumaya yönelik önemli reformlar yaptık. Umarım çabalarımız, Kazakistan Cumhuriyeti’ni küresel inovasyon manzarasına daha etkili bir şekilde entegre etmeye ve Küresel İnovasyon Endeksi’nin gelecekteki baskılarında konumunu güçlendirmeye yardımcı olur” şeklinde konuşan Yeskaraev.
Küresel bağlamda Orta Asya
Konferansa, WIPO’nun Fikri Mülkiyet ve İnovasyon Ekosistemler Sektörü Genel Müdür Yardımcısı Marco Aleman da katılarak, küresel inovasyon görünümü ve Orta Asya bölgesinin inovasyon alanındaki konumunu dinleyicilere aktardı.
Aleman’a göre, birkaç orta gelirli ekonomi sürekli yükseliş gösterdi ve sıralamanın tüm alanlarını iyileştirme konusunda güçlü bir taahhüt gösterdi.
“Bu grup, halen GII’nin en iyi 30 ülkesi içindeki tek orta gelirli ekonomi olan Çin’i içeriyor, ancak aynı zamanda Türkiye, Hindistan, Vietnam, Filipinler, Endonezya, İslam Cumhuriyeti İran ve Fas bulunuyor. Bu ekonomiler dikkate değer potansiyel ve dayanıklılık sergiliyor ve ilerleme diğer tüm orta gelirli ekonomiler için cesaretlendirici” şeklinde belirtti Aleman.
Aleman, Orta Asya bölgesinin de umut verici sonuçlar gösterdiğini belirterek, bu durumun uzun vadeli inovasyon vizyonunun bir kanıtı olduğunu ifade etti.
“Orta Asya bölgesi, eğitim, altyapı yatırımlarının artması ve ekonomilerini çeşitlendirmek için hükümet liderliğindeki girişimlerle itişe geçen inovasyonda önemli adımlar attı. 2024’te GII’da dört ekonomiden üçü sıralamada yükseldi. Kazakistan şu anda bölgedeki en iyi performans gösteren ülke olan 78. sıraya yükseldi ve en fazla inovasyon ekonomisinde performans gösteren ilk 80 listesine girdi. Kırgızistan şu anda 99. sırada ve gerçekten, Kırgızistan bu yılın raporunda en büyük sıçramayı yaptı. Orta Asya inovasyon ekosistemi, diğer bölgelere kıyasla hala gelişim aşamasında olmasına rağmen, inovasyon sıralamasındaki dışa açık trend umut vadeden bir geleceğin sinyalini veriyor” şeklinde açıklamalarda bulundu.
Aleman, bölgedeki araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) ve yüksek teknolojiye yapılan artan yatırımların artışına dair önemli verilerden bahsetti.
“Son 20 yılda Ar-Ge harcamaları yaklaşık %60 arttı, 2002’de 700 milyon dolar olan Ar-Ge harcamaları, 2023’te 1.2 milyar dolara ulaştı, hala oldukça düşük seviyelerde olsa da. Bölgedeki yüksek teknoloji ihracatı son 10 yılda yüzde 50 oranında hızla büyüdü” dedi Aleman.
“Kazakistan hala bölgedeki yüksek teknoloji ihracatının çoğunluğunu, neredeyse %95’ini oluşturuyor. Kırgızistan ise değerini beş kat artırdı. Gerçekten, yüksek teknoloji ihracatını teşvik etme çabalarıyla ilgili bir dizi politika paylaşıldı. Ayrıca, bölgedeki gayri maddi varlıklar da yükselişte. Orta Asya ülkelerinden markaların değeri, son beş yılda 2019 yılında 600 milyon doların üzerinden 2024 yılında 1.2 milyar dolardan fazlasına yükseldi” şeklinde ekledi.
Aleman’a göre, konferansın hükümet, iş dünyası ve WIPO arasında işbirliği için değerli bir fırsat sunduğunu belirterek, inovasyon ve teoriden pratik eyleme geçiş konusunda fikir alışverişinin mümkün kılındığını ifade etti.
“Burada olmaktan ve Cenevre dışında bu tür etkinlikleri düzenlemekten gerçekten mutluyuz, çünkü inovasyon ekosisteminin farklı aktörleriyle doğrudan temas sağlamaya olanak tanır. (…) Tüm bu aktörlerin kendi bakış açısı ve ilgisi vardır ve özellikle inovasyon ekosisteminin geliştirilmesinde bir rol oynamaları önemlidir. Bizim için bu doğrudan erişime sahip olmak çok büyük bir değere sahiptir” dedi.
“Diğer yandan, yetkililer için, daha iyi veri toplamalarının, Küresel İnovasyon Endeksi gibi küresel göstergelerde yansıtılmak için nasıl daha iyi veri toplayabileceklerini, aynı zamanda verileri nasıl güncelleyebileceklerini ve bu verileri ülke politikalarını geliştirmek amacıyla nasıl yorumlayabilecekleri gibi pratik konularda nasıl bilgi alabileceklerine dair değişim imkanı sağladığını ekledi Aleman.
Kazakistan’ın inovatif ekosistemini şekillendirme konusundaki ilerlemeleri
Basın toplantısında, WIPO Ekonomi ve İstatistik Bölümü Başkanı ve GII’nin ortak editörü Sacha Wunsch-Vincent, küresel risk sermayesi yatırımında genel bir düşüşe rağmen, Kazakistan’ın doğru yönde attığı adımları vurguladı.
“Beş Orta Asya ekonomisi arasında, Kazakistan bölgedeki en büyük sıçramaları gerçekleştiren ülkelerden biri oldu ve bu sabahki konuşmalarda da belirtildiği gibi, Orta Asya, özellikle Kazakistan ve Özbekistan’ın önemli oynadığı ve inovasyonun itici güç ve ekonomik büyüme açısından önemi nispeten olağanüstü olan bir alan haline gelmiştir” şeklinde açıklamalarda bulundu Wunsch-Vincent.
Wunsch-Vincent’a göre, inovasyonun altın çağı olarak nitelendirilen ve salgın sırasında ve sonrasında görülmemiş seviyelerde risk sermayesi büyümesi ve Ar-Ge harcamaları yaşandıktan sonra, dünya şu anda bu sektörlerde önemli düşüşler yaşıyor.
“Risk sermayesi anlaşma değerlerinde ve sayılarında eksi yüzde 10, eksi yüzde 40 düşüşler, uluslararası patent başvurularında ve bilimsel yayınlarda bir düşüş ve bir dereceye kadar, araştırma ve geliştirme harcamalarında, yeni sistemlerden içindeki büyük şirketlerden de bir yavaşlama gözlemliyoruz” dedi Wunsch-Vincent.
Kazakistan’ın ulusal düzeyinde, “karmaşık bir tablo ortaya çıkıyor,” dedi.
“Bu, uluslararası patent başvurularında yüzde 8’lik ve Ar-Ge yatırımlarında yüzde 5’lik bir düşüş, ancak risk sermayesi açısından, küresel düşüşe rağmen yüzde 75’lik önemli bir ilerleme gözleniyor. Yani, küresel risk sermaye piyasası ekşiye dönüşürken, Kazak piyasası hala oldukça gelişmiş bir şekilde gelişmeye devam ediyor ve bu, dünyadaki en güçlü risk sermayesi büyümesinden biri” dedi.
Wunsch-Vincent, Kazakistan’ın dijital dönüşümde önemli ilerlemeler kaydettiğini belirtti.
“Altyapıya yatırım yapılan güçlü parayı mutlaka tanımanız gerektiğini düşünüyorum. Bu sadece sert altyapı değil, aynı zamanda dijital altyapı da dahil olmak üzere, örneğin Kazakistan’da dün Bakanlık Digital Geçiş ve Havacılık tarafından gördüğünüz gibi, Kazakistan’da e-devlet konusunda 50’nin üzerinde dünya liglerine oynamıyorsunuz, ancak bu, e-devlet ve dijital altyapı konusunda mümkün olanın en üst 10, en üst 15’te olduğunu düşündüğüm bir şey” şeklinde ifade etti.
Kazakistan’ın Ar-Ge harcamalarındaki çabalarını artırabileceği belirtilirken, bu alandaki gelecekteki büyümeyi destekleyebilecek zaten mevcut destekleyici mekanizmalar olduğu açıklandı.
“GDP’ye göre Ar-Ge harcamalarının düzeyi, dünya en iyi 30 ülkesindeki seviye kadar değil, bu yüzden hala göreceli olarak düşük bir Ar-Ge’ye GDP oranına sahibiz. Ancak duyduğumuz örnekler gösteriyor ki, şirket R&D harcamalarının yükümlülükleri ile nasıl yukarı çıkmaya çalıştığınızı, kapsamlı R&D vergi kredilerini [300%], kurumsal R&D harcamalarındaki keskin bir artış sağlayacaklarını WIPO olarak inanıyoruz” dedi Wunsch-Vincent.
Ayrıca, Wunsch-Vincent Kazakistan’ın insan sermayesindeki güçlü performansını da övdü.
“Dün kodlama becerilerinde, yazılım kodlama becerilerinde gördüğümüz, özellikle yapay zeka ve yeşil geçiş konusundaki çabalarınız birçok ülkede gördüğümden çok daha anlamlı bir şey” şeklinde belirtti.
