Kazakistan Çevre Bakanı Ülkenin Çevresel Atılımlarını Tartışıyor.
Kazakistan’da Çevre Koruma Çalışmaları
ASTANA – Hızlı ekonomik gelişme, nüfus artışı ve artan su tüketimi, Kazakistan’da çevresel zorlukları hızlandırmış ve ileri çözümleri gerektirmiştir. 2021 yılında yeni çevre kanununun kabulünden bu yana hangi ilerlemeler kaydedilmiştir? Çözümler ne kadar etkili oldu? Hangi sorunlar çözüm bekliyor? Kazakistan Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanı Yerlan Nyssanbayev, Kazinform haber ajansı ile yaptığı son röportajda, Aral Denizi krizi, orman yangınları, yasadışı orman kesimi, hava kirliliği, atık yönetimi ve diğer acil konularla ilgili çevre çabalarını tartıştı.
Aral Denizi Canlandırma Çabaları
“Minister of Ecology and Natural Resources, Yerlan Nyssanbayev. Fotoğraf kredisi: gov.kz”
“Bakanlığımız Kızılorda Bölgesi’ndeki yüzey sularının kalitesini izlemektedir. Özellikle, Syrdarya Nehri ve Aral Denizi’nden yedi noktada örnekler alınmaktadır. Bu çalışmalar, su kalitesinin 35 fiziksel ve kimyasal göstergesini belirler. 2022’ye göre, Syrdarya’daki su kalitesinde önemli bir değişiklik olmamıştır,” dedi Nyssanbayev.
Kuruyup kalan Aral Denizi tabanı yaklaşık altı milyon hektarı kaplar, bunun 2,8 milyon hektarı Kazakistan topraklarındadır. Ekolojik durumu iyileştirmek için Bakanlık, 2025 yılının sonuna kadar Aral Denizi’nin kurumuş bölümüne 1,1 milyon tuzlu bitki olan sakson (haloxylon), sarsazan (tuzlu çalılar cinsi) ve tamarisk gibi bitkileri dikmeyi planlamaktadır.
2021’den 2023’e kadar 544.000 hektarlık orman rehabilitasyonu gerçekleştirildi. Bu yıl, 275.000 hektarlık bir alanda çalışmalar devam ederken, 2025 yılı için 280.000 hektarlık bir plan yapılıyor. Orman dikmek, kuraklık ve tuz fırtınalarına karşı engeller oluşturacak, toprak erozyonunu önleyecek, verimliliği artıracak ve kuruyan deniz tabanında bitki çeşitliliğini artıracaktır.
“Elle dikilen tuzlu bitkilerin tohumları gelecekte doğal olarak yayılacak. Tüm bu faktörler, Aral Denizi bölgesinde mikro iklimi ve hijyen koşullarını iyileştirmelidir,” dedi Nyssanbayev.
Atık Yönetimi Çalışmaları
Nyssanbayev, atık yönetiminin azımsanmayacak bir iş olduğunu belirtti. İşletmeler gelir için fiyatlara güveniyor, bu nedenle ek destek önlemlerine ihtiyaç duyuluyor.
Atık yönetim işletmeleri için ödeme mekanizması 5 Şubat tarihinde yeniden başlatıldı. Bir taslak kararnameye göre, işletmeler için ödeme oranı üçtür. JSC Endüstriyel Kalkınma Fonu’nun kredileriyle 3 ila 16 yıl arasında süren projeler için yaklaşık 200 milyar tenge (450 milyon dolar) tahsis edilecektir.
Çevre Kanunu’nun 365. Maddesi gereği yerel idari birimlere atık yönetimi konusunda rehberlik yapılmıştır. Eğitim ve öğretim planı 2023-2029 yılları için kabul edildi ve atık yönetimi kültürünü geliştirmek için tüm eğitim seviyelerinde uygulanmaktadır.
2024 yılının Şubat ayına kadar belirlenen 6.633 alanın yüzde 86’sında atık depolama alanları kaldırılmıştır.
2022 yılında, atık yönetimi ile ilgili ihlaller nedeniyle 194 yetkili kişi idari olarak cezalandırılmış ve cezalar 17 milyon tengeyi (38.505 dolar) aşmıştır. 2023 yılında 52 yetkili aynı tür cezalara çarptırılmıştır.
“Şu anda, Bakanlık, ülkenin sorumluluğunu güçlendirmek için idari suçlar kanunu değişiklikleri üzerinde görüşmektedir,” dedi Nyssanbayev.
Tasarılan değişiklikler, idari sorumluluğun gerekli olduğu durumlarda, ceza miktarını 172.500 tenge (390 dolar) ile 690.000 tenge (1.565 dolar) arasında artırmayı önermektedir. Tekrarlanan ihlallerde ise cezanın iki katına çıkarılması önerilmektedir.
Orman Yangınları ve Yasadışı Orman Kesimine Karşı Çalışmalar
2023 yılında, devlet orman fonu alanlarında 810 yangın kaydedildi ve 116.801 hektarı etkileyerek 163.2 milyar tenge (370 milyon dolar) değerinde hasara neden oldu.
Nyssanbayev’e göre, devlet orman ve çevre kurumları tarafından gerçekleştirilen denetimler sırasında tespit edilen yasadışı kereste kesim hacmi 3.205 metreküp olmuştur, bunun içinde 1.268 metreküp Doğu Kazakistan ve 546 metreküp Kostanay’da yer almaktadır.
“Şu anda, yapısal üniteler yaklaşık olarak yüzde 70’e göre donatılmıştır. Orman yangınlarını engellemek için insansız hava araçları (İHA’lar) gibi dijital teknolojiler kullanılacaktır,” dedi.
Erken tespit sistemleri, 182.100 hektarlık Kokshetau Devlet Milli Doğa Parkı ve 278.000 hektarlık Yertis Ormany Devlet Orman Tabiatı Rezervi’ne kurulmuştur. Benzer bir sistem yüklemek için bir fon başvurusu, Semey Ormany Devlet Orman Tabiatı Rezervi’ne yapılacaktır.
Almatı’da, Medeu spor kompleksi alanında, 250 milyon tenge (566.000 dolar) karşılığında zor erişilebilir yerlerdeki orman yangınlarını önlemek ve tespit etmek için üç optik sensör ve termal görüntüleme sistemi satın alınmıştır.
Kuzey Kazakistan Bölgesi’nde, 12 orman işletmesi 16 interaktif video gözetleme kamerası ile izlenmektedir.
Ayrıca, 71 İHA satın alınmış ve 80 sivil koruma kuruluşu çalışanı İHA operatörü olarak eğitilmiş ve sertifikalandırılmıştır.
68.6 milyar tenge (155.380 milyon dolar) değerindeki lojistik destek Çevre Koruma kurumlarına verilecek ve 2023-2027 kapsamlı planının bir parçası olarak sivil korumada yapılacaktır.
Çevreye Uyum Sağlamak İçin Cezalar
2023 yılında, fabrikalara, çevresel emisyon standartlarını aşmaktan, hava kirliliğinden korunma gerekliliklerini ihlal etmekten ve su kaynaklarını tüketmekten dolayı yaklaşık 240 milyon tenge (543.600 dolar) tutarında 40 idari para cezası uygulanmıştır.
“Odak noktası, fabrikaların çevresel gereksinimlere sistematik olarak uyum sağlamasıdır. İşletmelerin yöneticileri, herhangi bir sapma durumunda cezalandırılacaklarını bildikleri için elbette gereksinimlere uyum sağlamaya çalışacaklardır,” dedi Nyssanbayev.
Nyssanbayev’e göre Çevre Kanunu, hava, su ve toprak kalitesini, atık yönetimi etkinliğini ölçen hedef göstergeler belirler.
“Yerel idari birimler, cumhuriyete bağlı şehirler ve başkent, bu hedef göstergeleri her beş yılda bir geliştirmelidir,” dedi Nyssanbayev.
2021’den önce, çevresel gereksinimlere uyulmadığı için işletmelerden toplanan fonların sadece yüzde 45’i çevre koruma alanlarına ayrılıyordu. Geri kalanı şehir bütçelerine tahsis edilir ve çevre sektörü dışındaki alanlarda, örneğin yol inşaatı gibi alanlarda kullanılırdı.
Ancak, Çevre Kanunu’nun uygulanmasından sonra, çevre koruma önlemleri yerel bütçeler tarafından finanse edilmekte ve negatif çevresel etkiler için yapılan ödemelerden daha az olmamaktadır.
İleri teknolojileri uygulayan şirketler, emisyon ödemelerinden muaf tutulmaktadır. Emisyonlar için alınan ödemelerin tamamı çevre koruma önlemleri için kullanılmaktadır.
“Çevre Kanunu, kirleten öder ve onarır ilkesine dayanmaktadır. Devlet, cezalar yerine önleyici önlemlere odaklanmalıdır. Ayrıca, kirletenler çevreyi eski haline getirmelidir,” dedi Nyssanbayev.
Çevre Turizminin Popülerliğini Artırmak
Nyssanbayev, ulusal doğa parklarına gelen ziyaretçi sayısının arttığını belirtti. 2022 yılında, kaydedilen iki milyon ziyaretçi sayısı olan, 2023 yılında bu sayının 400.000 kişi arttığını ifade etti.
Çevre turizmindeki ana odak noktaları, korunan doğal alanlarla ilgili yasaları güncelleme, yeni rotalar oluşturma, ziyaretçi merkezleri inşa etme, çevresel eğitimi teşvik etme, dijitalleştirme ve yollar, güç hatları ve boru hatları gibi altyapıyı iyileştirme konusunda.
Halkın Çevresel Katkıları
“Çevresel konular vatandaşlar için her zaman ilgi çekicidir. Bölgelerdeki sakinlerle düzenli olarak toplantılar yapıyoruz ve endişelerini anlamaya çalışıyoruz. Gündeme gelen konular arasında yasadışı çöplükler, ekoloji, yasal düzenlemeler, çevresel projeler ve peyzaj çalışmaları bulunmaktadır,” dedi Nyssanbayev.
Özellikle gençler olmak üzere çevre gönüllülerine olan minnettarlığını ifade eden Nyssanbayev, ilerici fikirleri ve projeleriyle büyük katkı sağladıklarını belirtti.
“Bu gençler, çevre bilincini değiştirmeye büyük katkı yapıyorlar ve biz de onlara her türlü desteklemeye çalışıyoruz,” dedi Nyssanbayev.
