Kazakistan Çocuk Hakları Komiseri Özel Röportajda Son Dönemde Yapılan Reformları Aydınlatıyor
ASTANA – Kazakistan’da Çocuk Hakları Komiseri Dinara Zakiyeva son zamanlarda ülkenin en genç vatandaşlarının refahını ve haklarını korumayı amaçlayan reformların öncüsü olmuştur. Astana Times’a verdiği röportajda, bu ilerlemeleri ve Kazakistan’ın en küçük vatandaşlarını koruma taahhüdünü açıkladı.
Zakiyeva’nın açıklamalarıyla başlayan konuşma, Kadın Hakları ve Çocuk Güvenliği Koruma Yasa Tasarısı’nın arkasındaki itici gücü açıkladı. Kazakistan Parlamentosu’nun alt kanadı olan Mazhilis tarafından 28 Şubat tarihinde ikinci turda onaylanan yasa tasarısı, Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev’in 2023 Eylül ayında yaptığı ulusa hitabında belirtilen görevin bir sonucuydu. Tokayev, çocukları ve kadınları daha iyi korumak için yasayı sıkılaştırma gereğini defalarca vurgulamıştı.
Zakiyeva’ya göre, yasa tasarısı, ev içi şiddet konusuna gerçekten kapsamlı ve bütünsel bir yaklaşım getiriyor, şiddetin önlenmesi, çocuklara karşı her türlü şiddetin cezalarının sıkılaştırılması ve ailelere ve çocuklara yardım etmek için bir altyapının oluşturulması gibi konuları ele alıyor.
“Bu çalışmaya Haziran ayında başladık, Cumhurbaşkanı’nın talimatları doğrultusunda. Eylül [2023] ayında Cumhurbaşkanı odak alanlarını belirtti, çocuklara karşı her türlü şiddet için cezaların sıkılaştırılması talimatını verdi. Bu direktifi uygulamak sürecinde, bu yasayı Eylül ayında Başsavcılığa sunduk ve daha sonra Mazhilis’e, buradaki milletvekilleri tarafından desteklendi, çok önemli değişikliklerle desteklendi ve ardından kesin onaya sunulmak üzere hükümete gönderildi” diyen Zakiyeva, komiser olarak göreve başladığı Haziran 2023’ten beri hizmet vermektedir.
Yasa tasarısı ayrıca, çocuk cinayeti veya pedofili eylemleri için ömür boyu hapis cezasını zorunlu kılar.
“Bununla birlikte, işkence ve zalim muamele için artırılmış sorumluluk ve cezaları getirir. Ayrıca, küçük, orta ve ciddi zarar için uzlaşmayı, ayrıca işkenceyi hariç tutar. Ayrıca zorbalığa karşı sorumluluk oluşturur, çocukların güvenliğini sağlar ve çocukların toplu taşımadan çıkarılma sorununu ele alır. Temel olarak, özellikle son zamanlarda ortaya çıkan çocuklarla ilgili acil konuların ele alındığı, çocukların güvenliği ve şiddetle mücadele gibi tüm konuların bu yasa tasarısında ele alındığı belirli bir bölüm vardır” dedi.
Yasa tasarısı ayrıca, küçükleri veya yardıma muhtaç bireyleri işkence yapanları özgürlüklerini kısıtlama seçeneğini ortadan kaldırıyor. Şimdi bu tür eylemler için tek ceza hapis cezasıdır. Ayrıca, çocuğa küçük bir zarar vermenin suçundan tekrar ceza sorumluluğu getirilmiştir.
Ayrıca, önleme konusunda kapsamlı bir yaklaşıma vurgu yapılmaktadır, bu da destek için bir 111 hattını içerir.
“Örneğin, yasa tasarısı, her ilçede aile destek merkezlerinin ve her bölgede psikolojik destek merkezlerinin zamanında yardım sağlamak için oluşturulmasını önermektedir. Belki hatırlarsınız, Cumhurbaşkanı, çocuklara karşı işlenen suçların cezalarının sıkılaştırılması konusunda mesajında, şiddet mağduru çocuklar için yardım programlarının geliştirilmesinin önemli rolünü vurguladı ve psikolojik destek sağlanması” dedi.
Yasa tasarısı ayrıca akimat (şehir yönetimi) seviyesinde yetkinliklerin belirlendiği ve hangi yönetimin ailelere yardım koordine etmesi gerektiğini belirleyen bir yapı oluşturuyor.
“Daha önce hiçbir akimat yönetiminin böyle bir görevi atanmamıştı, belirli bir yapıya bağlı sorumluluk eksikliğine yol açmıştı” dedi.
Zakiyeva, önlemlerin, ülkenin en ücra köşelerinin bile ihtiyaç duyduğunda yardım almasını sağladığını vurguladı. Bu amaca ulaşmak için yasa tasarısı, çocuk hakları bölge ombudsmenlerinin faaliyetlerini yasal olarak güvence altına alır.
Yasa tasarısının hazırlanmasında yer alan geniş yelpazede uzmanlar, hükümet temsilcileri, Parlamento ve kamuoyunun temsilcilerini de vurguladı.
“Düşünce kuruluşları, komiserin bölgesel temsilcileri, Kadınlar İşleri Ulusal Komisyonu, İnsan Hakları Ombudsmanı ve halk örgütleri, kadın ve çocuk mağdurlarla olan pratik çalışmalarına dayanarak öneriler sunmuşlardır. Bir NGO, hayır demeyen veya [tasarının] erkenciliği veya gereksiz olduğunu düşünmeyen bir NGO olmamıştı. Oldukça geniş bir tartışma vardı. Ziyaret ettiğimiz çeşitli bölgelerde de sunduk” dedi.
Zorbalıkla mücadele önlemleri
Kazakistan, çocukların zorbalıktan korunmasını sağlamak için yasal, eğitimsel ve sosyal stratejileri bir araya getiren birkaç önlem almıştır.
Zakiyeva, Kazak okullarındaki bir Fin zorbalıkla mücadele programını yerelleştirmek için Eğitim Bakanlığı ile çalıştıklarını belirtti. KiVa, Finlandiya Turku Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından geliştirilen ve zorbalık ve mekanizmalarıyla ilgili on yıllık araştırmalara dayanan yenilikçi bir okul tabanlı zorbalıkla mücadele programıdır.
“KiVa, dünyanın en iyi bilimsel olarak kanıtlanmış programlarından biridir ve şu anda yetişkinlerimizin gerçeklerimize ve özel özelliklerimize uyarlanmaya çalışılmaktadır. Her ülkenin kendi özel durumları ve algılamaları vardır ve önemli olan programın çocuklar ve öğretmenler tarafından anlaşılır olmasıdır. Eylül ayından itibaren, 80 kırsal okulda başlatılacak ve pilot çalışma kapsamında her yıl en az 1,500 okulu kapsamayı planlıyoruz” dedi Zakiyeva.
Ayrıca, bakanlık Doz Bol (Kazakça tercümesi ile: Arkadaş Ol) adlı bir ulusal program geliştirdi ve pilot uygulama başlattı.
“Bunlar arasındaki temel fark, tüm okullarda zorbalığa yanıt verme ve önleme standartlarını uygulamaktır. Bu programda örneğin birinci ile yedinci sınıf ve daha yukarı sınıflarla çalıştıkları üç modül vardır. Her sınıfa yaşa uygun içerik sunulmaktadır. Örneğin, ilkokul sınıflarında, çocuklara basitçe zorbalığın ne olduğu, neden yanlış olduğu, nasıl tanınacağı, kendilerine yapıldığında nasıl tepki verecekleri ve saygıyla ilişki kurmanın önemi anlatılır” dedi Zakiyeva.
Zakiyeva, zorbalığın sadece suçlunun değil, aynı zamanda bu eylemlere tepki göstermeyerek pasif bir şekilde onay verenlerin, “sessizce bu eylemleri onaylayanların” da dahil olduğunu vurguladı.
“Bu, öncelikle diğer çocuklarla saygılı ilişkiler kurma becerisi eksikliği ile ilgilidir ve daha kesin olarak iletişim becerileri eksikliğidir. Bir çocuk duygularını veya hatta olumsuz duygularını doğru bir şekilde ifade edemezse, zorbalığa veya diğer uygun olmayan eylemlere başvurabilir. Tabii ki, bir çocuğun davranışı evde gerçekleşenler dahil olmak üzere çevresinden etkilenir. Onlar kendileri şiddete veya zorbaya maruz kalabilirler [evde]. Bu ele alınması gereken birçok neden var” dedi.
Bu nedenle, yasa tasarısı büyük oranda psikolojik destek merkezlerine verilen önemli rolü öngörüyor. Zakiyeva, okulların zorbalığı ve şiddetleri tanımlamak için tek bir yaklaşımı benimsemeleri gerektiğini vurguladı.
“Şiddet ve zorbalığı tespit etmek gerçekten zordur. Çocuklar genellikle bunu kabul etmez, korkar, zamanında sinyal vermez veya hiç kimseye söylemezler. Zorbalığa maruz kalan veya zorbalığı zamanında gören çocukları tespit edecek ve onlara yardımcı olacak dikkatli ve doğru bir yaklaşım gereklidir” dedi.
İlk devlet yardım hattı olan 111 kuruldu, anonim olarak çalışır ve günün yirmi dört saati aramaları kabul eder.
“Halkın bu numaranın varlığını kesinlikle bilmesi gereken önemli bir bilgilendirme çalışmasıdır. Bir şeylerin olduğunu görseler kesinlikle bildirmelidirler. Çoğu durumda, soruşturmalar sırasında vakaların %60-70’inde komşuların ve tanıdıkların bir şey bildiği veya şüphelendiği, ancak sessiz kaldığı ortaya çıkar” dedi Zakiyeva.
Eğitim altyapısı
Eğitim, her çocuğun temel hakkıdır ve Kazakistan da dahil olmak üzere birçok ülke bu hedefi sağlama konusunda zorluklarla karşı karşıyadır. Bunlardan biri, okullara kayıt yaptıran çocuk sayısındaki artışa yol açan demografik patlamadır. Bu artan talep, okullardaki mevcut alanları hızla aşar ve kalabalık sınıflara yol açar.
Zakiyeva, bu sorunları ele almaya yönelik olan Rahat Okullar ulusal projesine dikkat çekti. 20 Şubat’ta bir hükümet toplantısında, Eğitim Bakanı Gani Beisembayev, 2024-2025 yıllarında 369 okulun açılacağı ve 740,000 öğrencilik yer sağlayacağını belirtti. Bunların 217 okulunun bu yıl açılması planlanmıştır.
Her çocuğun eğitime erişiminin sağlanması aynı zamanda engelli ve diğer özel öğrenme ihtiyaçları olan çocukların ihtiyaçlarını ele almaktır.
“Şu anda, yaklaşık 180,000 özel eğitim ihtiyacı olan çocuk bulunmaktadır. İki yıl önce, her okulun dahil olan çocuklar için koşullar yaratması gerektiği hakkında kapsayıcı eğitim yasası kabul edildi. Bu bağlamda, devlet, bu çocuklarla çalışan ve inclusive sınıflarda eğitim için başvuru yapabilen psikolojik, tıbbi ve pedagojik komisyonların sayısını artırma gibi bir dizi önlem alıyor” dedi Zakiyeva.
Buna göre, kapsayıcı bir toplum geliştirme görevi, rehabilitasyon merkezleri ve inclusive sınıfları da içeren alt yapıların oluşturulması ile doğrudan bağlantılıdır.
“Eğitimden bahsederken, çocukların gereksinim duyduğu tüm altyapı döngüsünü yaratmamız gerekiyor. Şu anda, Qazaqstan Halqyna ve Samruk Kazyna Güven (Samruk Kazyna Egemen Varlık Fonu altındaki Samruk Kazyna Güven tarafından çalışılan) vakıflarıyla ortak bir çalışma yürütüyoruz. Bu çalışma bünyesinde bütün bölgelerde rehabilitasyon merkezlerinin açılmasını sağladık. Son üç yıl içinde 35 merkez açıldı, bunlara beş büyük otizm merkezi ve bölgelerde, ilçelerde ve köylerde otuz rehabilitasyon merkezi dahildir” dedi.
“Kapsayıcı sınıflara erişilebilirliği geliştirmek için önemli bir görevimiz var. Şu anda ülkede okulların sadece %8’inin kapsayıcı sınıfları bulunmaktadır, bu yüzden en azından ülkedeki her ilçede tam donanımlı bir kapsayıcı sınıfı olan en az bir okula sahip olmasını sağlamak için Eğitim Bakanlığı ile çalışıyoruz” dedi.
İleride atılacak adımlar
Gelecekte nelerin beklediği hakkında konuşan Zakiyeva, ana önceliğin bu yasa tasarısının uygulanmasına odaklanmak olduğunu belirtti.
“Bunu başarmak için, yeterli personel ve halk arasında çok dikkatli bir bilgilendirme kampanyasının yapılması gereklidir, böylece insanlar öncelikle yasal düzenlemelerin nasıl değiştiğini ve nasıl güçlendirildiğini bilsinler” dedi.
Odaklanmış diğer konular arasında vesayet makamlarındaki sorunların çözülmesi ve yetim kalan çocuklar için konut sağlanması bulunmaktadır.
“Bilhassa, yatılı okullardaki ve tıbbi-sosyal kurumlardakichocuklar için koşulların iyileştirilmesine ve geliştirilmesine, altyapı sorunlarına dahil olan konutların tahsis edilmesine odaklanır. Ülkede 147,000 çocuğu olan 547 yatılı okul vardır. Ancak bunların pek çoğu iyi koşullardan yoksundur” dedi ve koşulları iyileştirmek için bölgesel akimatlarla imzalanan üç yıllık bir planı vurguladı.
Kırsal bölgelerde spor tesisleri inşa etmek
