Kazakistan, Geniş Kömür Rezervlerinin Ekonomik Potansiyelini Açmayı Hedefliyor
Kazakistan, Çin, Hindistan, Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Avustralya ve Güney Afrika gibi ülkelerle birlikte dünyanın en büyük kömür üreticilerinden biri olarak biliniyor. Ülke, kömürü ihracat amacıyla kullanırken yerli enerji üretiminde de kömüre bağımlıdır; yaklaşık olarak elektriğinin %70’i kömürden elde edilmektedir. Bununla birlikte, yenilenebilir enerji kaynakları enerji karışımının yaklaşık %6.5’ini oluşturmaktadır. Ülke, yeşil geçiş konusunda çaba gösterirken uzmanlar şimdi soruyor: Büyük kömür rezervleri için ne yapılmalı?
Uzmanlar ülkenin kömür rezervleri konusunda farklı tahminlerde bulunuyor. Hükümet kurumları, mevcut tüketim oranlarıyla rezervlerin 250 ila 300 yıl kadar dayanabileceğini projelendirirken, bazı uzmanlar ise rezervlerin 650 yıla kadar dayanabileceğini belirtiyorlar. Kazakistan’ın Paris Anlaşması’ndaki taahhütleri ve 2060 yılına kadar karbon nötrlüğünü hedefleme çabaları doğrultusunda kömür tüketiminin azalması bekleniyor.
Kazakistan’ın ekonomiyi çeşitlendirmeye çalıştığı şu dönemde kömürü aşamalı olarak kaldırmak ciddi bir zorluk oluşturuyor. Kazakistan, hidrokarbonların derin işlenmesi konusuna odaklanmış durumda; petrokimyasallar, gaz kimyasalları ve kömür kimyası gibi. Tüm kömürler kimyasal işleme uygun olmasa da Turgai ve Maikuben havzalarından gelen katı yakıt ve Shubarkol kömürü uygun niteliklere sahiptir. Yüksek ısı değeri ve düşük kül içeriği ile bilinen Shubarkol kömürü, kağıt kadar kolay yanar ve nispeten temiz bir enerji kaynağı olarak kabul edilir.
Kazakistan, 40’tan fazla kömür yatağına sahip olup en geniş ve ticari olarak kullanılabilir rezervleri merkez ve kuzey bölgelerinde yoğunlaşmış durumda. Ülkenin kok kömür rezervlerini barındıran Karaganda kömür yatağı, kömür kimyası gelişiminde önemli bir merkezdir.
Kömür kimyası en hızlı gelişen sektörlerden biridir. Temirtau’daki Karaganda metalurji tesisi sahibi olan Kazakistan’ın en büyük çelik ve madencilik şirketi Qarmet, yılda 200.000 ton kömür katranını işleyerek 15’ten fazla kömür kimyasal ürün üretecek bir proje için 262 milyon dolar yatırım yapmaktadır. Aynı zamanda, China Energy, Kazakistan’ın kömür kimyası sektörüne 4 milyar dolar yatırım yapma niyetini belirtmiştir.
İşletmeler yeni trendlere uyum sağlıyor. Shubarkol sahasında, üretim geleneksel kömür çıkarmadan sıra dışı kok, aktif karbon, kömür katranı, yağ ve humik sıvı gübreler de içine alacak şekilde genişlemiştir. Gelişmiş işleme teknolojileri ile kömür, amonyum nitrat, saflaştırılmış metanol, etilen, kükürt ve metal alaşımları gibi 400’den fazla yüksek değerli ürün elde edebilmektedir.
Enstitü ayrıca kömür külünden silikon oksit ve nadir toprak metal konsantreleri çıkarma yollarını araştırmaktadır.
“Yüksek kaliteli kömür, bileşik materyaller, nanofiberler ve hatta bitki gübreleri üretebilir,” diyen Yermagambet.
Enstitü, kömür kaynaklı gübreler için 30 patente sahiptir ve bu gübreler Güney Kazakistan’da test edilmiş, buğday, arpa, yulaf, patates ve domates verimini artırmış, nitrat içeriğini azaltmıştır.
Çevresel ve endüstriyel uygulamalar
Zehirli maddeleri emme özelliği ile bilinen kömür kaynaklı temizleyiciler, metalürji, petrol rafineri ve gaz endüstrileri ile altyapının temizlenmesinde hayati bir role sahiptir. Bunlar ayrıca atık su ve kanalların arındırılmasında da önemli rol oynamaktadır. Kazakistan’ın zengin kömür rezervlerine rağmen, ülke bu tür temizleyicilerin ithalatına güvenmektedir ve kalitesine bağlı olarak ton başına 1.000 ila 10.000 dolar arasında maliyetleri bulunmaktadır.
Tıp alanında araştırmalar yapan Ainagul Malgazhdarova, kömür kaynaklı temizleyicilerin immune fonksiyonu ve dolaşım sağlığı için hayati olan folik asiti arındırmak için potansiyelini araştırmaktadır.
“Folik asit, kömürden çok daha pahalıdır. Şirketler, onu arındırmak için önemli kaynaklar harcar. Biz, bu temizleyicileri kullanarak maliyet etkin bir yöntem araştırıyoruz,” dedi.
2029 yılına kadar devam eden Kazakistan’ın yakıt ve enerji kompleksi gelişim konsepti, devlet desteğinin kritik bir rol oynadığı Çin, ABD ve Hindistan’da kullanılan kömür işleme teknolojilerini vurgulamaktadır.
Kazaakistan Kimya Endüstrisi Birliği Başkanı Oleg Pak, kömür işleme konusunda Çin’in yaklaşımına vurgu yaparak, her kömür maden şirketinin yılda en az üretiminin %10’unu işlemesi gerektiğini belirtti. Çin’in yılda yaklaşık üç milyar ton kömür üretmesi göz önüne alındığında, bu politika, 200 milyon tonun üzerinde ürünün daha fazla işlenmesini sağlayarak sektörde önemli bir değer ve endüstriyel yeniliği teşvik etmektedir.
“Piyasada karbonat eksikliği var, cam, sabun, kağıt ve deterjan üretiminde kullanılan karbonik asidin bir tuzu. Kazakistan’ın bu pazara girmek için bir fırsatı var,” diyen Pak.
Uzmanlar, Kazakistan’ın yaklaşık 15 kömür kimyasal projesi başlatabileceğini ancak devlet desteğine ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.
“Piyasada büyük ölçekli projeler, kok üretimi dışında eksik. Ancak, hatta bunun da gerçekte kömür kimyası olmadığı söylenebilir. Kömürün karlılığını artırmamız gerekiyor. Kömür işleme ile elde edilen ek değer, 10 ila 30 kat artabilir,” dedi Pak.
Bu makale orijinal olarak Kazinform’da yayımlandı.
