Kazakistan, Yazar Sabit Mukanov’un 125. Yıl Dönümünü Kutluyor
Kazak Edebiyatının Öncüsü: Sabit Mukanov’un 125. Doğum Yılı
ASTANA – Kazakistan, 26 Nisan’da ulusal edebiyatın simge isimlerinden biri olan Sabit Mukanov’un 125. doğum yılını kutluyor. Birçok edebi türde ustalaşan Mukanov, 20. yüzyıl Kazak kültürünün temellerini atmış ve ülkenin edebi ve entelektüel tarihinde saygı gören bir ses olmaya devam etmektedir.
Mukanov, genç yaşlarda Kazak bozkırından ilham alarak şiir yazmaya başlamıştır. Fotoğraf kaynağı: map.nklibrary.kz
Mukanov, 1900 yılında Kuzey Kazakistan Bölgesi’ndeki Zhambyl ilçesinde doğdu. Bir göçmen ailesinden geliyordu ve genç yaşta ailesini kaybetti. Erken zorluklara rağmen, çobanlık yaptı ve yerel bir molladan okuma yazma öğrendi. Halk hikayeleri, Kazak destanları ve Abai’nin eserleriyle iç içe olan Mukanov, genç yaşta şiir yazmaya başlamaya teşvik edildi.
"Konilim" (Düşünceler) ve "Bostandyk" (Özgürlük) gibi şiirleriyle edebiyat hayatına adım atan Mukanov, 1918-1919 yıllarında Omsk’ta öğretmenlik eğitimi aldı ve ünlü şair Magzhan Zhumabayev’in sekreteri olarak çalıştı. Daha sonra bir köyde öğretmenlik yaptı.
1920 ve 1930’larda Mukanov, gazetelere ve edebi dergilere katkıda bulunmaya başladı. "Yenbekshi Kazakh" (şimdiki adıyla Egemen Kazakistan) ve "Kenes Auyly" gibi yayınların editörlük departmanlarında liderlik etti ve 1930 yılında "Zharis" adlı almanak yayımladı.
Moskova Kızıl Profesörlük Enstitüsü’nden 1935 yılında mezun olduktan sonra, Kazak Pedagoji Enstitüsü’nde edebiyat dersleri vermeye başladı. 1930’larda ve 1943-1951 yıllarında, Ulusal Yazarlar Birliği’nin başkanlığını iki kez üstlendi. 1958-1969 yılları arasında barış komitesi konseyinde görev aldı ve 1965-1969 yılları arasında Arap Ülkeleriyle Dostluk ve Kültürel İlişkiler Derneği’nin Kazak şubesini yönetti.
Edebi Miras İnşası
Mukanov’un eserleri geniş ve tematik olarak zengin olup Kazak tarihini, kültürünü ve dönemin sosyal dönüşümlerini yansıtır. Erken dönem şiirleri, sosyalist gerçekçilik perspektifinden, devrim sonrası Kazakistan’daki yaşamı tasvir eder. Sanayileşmenin etkilerini ve Kazak kadınlarının değişen rollerini sorgulayan yazar, “Asiya” adlı kısa hikayesiyle bu temaları işlemeye başladı ve “Botagoz” adlı romanıyla zirveye ulaştı; bu eser 1958’de Yefim Aron’un yönettiği bir filme uyarlanmıştır.
Kazak romanının öncülerinden biri olan Mukanov’un “Adaskandar” (Kaybolanlar), 1959 yılında “Moldir Makhabbat” (Temiz Aşk) adıyla yeniden bastırıldı ve sınıf mücadelesine dair ilk Kazak sosyo-psikolojik romanlardan biri oldu. “Syrdarya” (1947) adlı romanı ise savaş dönemindeki arka plandaki işçilerin katkılarını vurgulamakta ve etnik birlikteliği kutlamaktadır.
Berlin Alındı (alıntı)
“Faşizm gözlerimin önünde yenildi.
Sende savaşa katıldın Kazak,
Her şeyi başından sonuna kadar gördüm:
İlk savaşı ve zafer bayrağımızı!”
Otomobilografik üçlemesi “Menin Mektepterim” (Okullarım), memleketinin manzaralarını ve insanlarını anarak Kazak kimliği ve geleneğine olan derin sevgisini sergiliyor.
Mukanov, ayrıca bir oyun yazarıydı. Eserleri, “Zafer Günleri”, “Altın Tahıl” ve “Saken Seifullin” gibi operaların ve sahne yapımlarının ilham kaynağı oldu. Son yıllarında Ualikhanov’un yaşamı üzerine kapsamlı araştırmalar yaparak “Shokan Ualikhanov”, “Kashgaria’nın Kızı” ve tamamlanmamış üçlemesi “Düşen Yıldız” adlı biyografileri kaleme aldı.
Kurgunun ötesinde, Mukanov bir akademisyen ve edebiyat tarihçisiydi. Tür gelişimini, estetiği ve Kazak müziği ile tiyatrosunu inceleyerek Abai Kunanbayev ve Zhambyl Zhabayev üzerine çalışmalara imza attı. Etnografik eseri “Halk Mirası”, devrim öncesi Kazak geleneklerini, ekonomisini ve kültürel değerlerini ele alır.
Eserlerinin bazıları 46 dile çevrilmiştir. Mukanov, 73 yaşında Almatı’da hayatını kaybetmiştir.
