Kazakistan’ın Hazar Transit Yolu Şekillendirme Rolü
Kazakistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye, ortak taşıma kabiliyetlerini artırmak amacıyla Trans-Hazar Uluslararası Taşıma Rotası’nı (TITR) geliştirmeye kararlı. Orta Koridor olarak da bilinen taşıma rotası, Avrasya ticaretini yeniden tanımlayarak daha büyük verimlilik ve jeopolitik denge sunmaya hazır.
Orta Koridor, Güneydoğu Asya ve Çin’i Avrupa ile bağlar. Rotası Kazakistan, Hazar Denizi, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’yi geçerek Avrupa Birliği ülkelerine ulaşır. 2023 yılında TITR boyunca taşınan kargo miktarı, 2022’ye göre %86 artarak 2,76 milyon tonu aştı. Kazakistan Ulaştırma Bakan Yardımcısı Satzhan Ablaliyev’e göre, bu rakamın 2024 yılında 4,2 milyon tona ulaşması bekleniyor.
Orta Koridor’un gelişim hızı ve yatırımları son birkaç yılda arttı. Son on yılda istikrarlı bir şekilde gelişen Orta Koridor, son iki üç yılda hızlanarak ilerledi. Bu hızlı büyümenin nedeni, Çin ve Avrupa Birliği arasındaki geleneksel ticaret yollarında meydana gelen değişimler de dahil olmak üzere, kısmen Süveyş Kanalı’ndaki seyrüsefer sorunlarından kaynaklanmaktadır.
Birleşmiş Milletler’in verilerine göre, Süveyş Kanalı’ndan transit yapan konteyner gemilerinin sayısı 2023 yılında bir önceki yıla göre %67 azaldı. Aynı zamanda, yol boyunca yapılan ticaret hacmi, 2024’ün ilk iki ayında geçen yılın aynı dönemine göre %43 azaldı.
Çin Gümrük Genel Müdürlüğü’ne göre, lojistik sorunlar Çin’in ihracatının %4,6 azalarak 3,4 trilyon dolar ve ithalatının %5,5 azalarak 2,6 trilyon dolar olmasına neden oldu.
Çin’in AB ile ticareti de %7,1 azaldı, ihracat %10,2 düşerken ithalat %0,9 geriledi. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı ayrıca, Şanghay’dan Avrupa ülkelerine deniz taşımacılığı maliyetinin son bir yılda yaklaşık üç kat arttığını belirtiyor.
Avrupa ve Asya arasında alternatif verimli ticaret yollarının geliştirilmesini desteklemek amacıyla AB, Orta Koridor’u güçlendirmek için 2024’ün başlarında 10 milyar avro (10,8 milyar dolar) yatırım yapacağını duyurdu. AB, Çin’den Avrupa’ya hızlı, güvenli ve akıllı ulaşım hizmetleri sunabilmesi için yol, demiryolu ve Aktau ve Kuryk limanlarını güçlendirmek için ikinci yatırım aşamasında 18,5 milyar avro (20 milyar dolar) ekleyebilir.
2023 yılında TITR’nin üç omurga ülkesi olan Kazakistan, Azerbaycan ve Gürcistan, TITR için tek bir taşıma operatörü olan Orta Koridor Multimodal’i kurmaya karar verdiler. Şirket, 2023 yılının sonunda Astana Finansal Hizmetler Kurumu’nda kaydedildi ve resmi olarak 2024 yılının sonuna kadar faaliyete başlayabilir.
2016 yılından bu yana faaliyet gösteren TITR’nin merkezi Kazakistan’da bulunmaktadır. Bakan Yardımcısı Ablaliyev, Orta Koridor Multimodal’in 2024 yılının sonuna veya 2025 yılının başına kadar Türkiye’yi bünyesine katlayacağını duyurdu.
Çin, TITR’nin en büyük katılımcısı ve ana yük oluşturucusu olarak komşu Kazakistan’ı kritik bir bağlantı olarak görüyor. Kazakistan, Çin mallarının çoğunu kabul edecek. Ülkenin demiryolu şirketi Kazakistan Temir Zholy (KTZ), Kazakistan genelinde konteyner trenlerini işletmek ve sevk etmek için Çin’in Jiangsu Uluslararası Demiryolu Taşımacılık Ekspresi ile ortaklık kurmuştur.
KTZ basın servisinin bildirdiğine göre, Ocak 2024’te Çin’in Yuxinou ve KTZ, Nanjing’den Azerbaycan’ın Abşeron kentine ortak bir TITR hizmeti başlattı ve ortalama 18 günlük teslimat süresine sahiptir. KTZ, Şubat ayından itibaren Çin’in Xian kentinden Azerbaycan’ın Abşeron istasyonuna ve Gürcistan’ın Poti/Tiflis istasyonlarına haftada üç kez konteyner tren hizmetleri düzenledi ve hızlı 12-15 günlük bir teslimat penceresinden yararlandı.
Bu yıl KTZ, Xian, Jiangsu, Pekin, Zhengzhou ve Chongqing’deki lojistik merkezlerle anlaşmalar yaparak ve Kazak toprakları üzerinden yaklaşık 3.500 transit konteyner treni – neredeyse 350.000 konteyner – düzenlemiştir.
Kazinform’un belirttiğine göre, 2024 yılında Gürcistan’ın Poti limanında Poti Trans Terminal adlı bir çoklu taşıma terminalinin inşasına katılan Kazak şirketi PTC Holding vardır. Liman, TITR için önemli bir rol oynayacak ve 2024 yılında faaliyete başlayacaktır. Liman, yılda 80.000 yirmi fitlik konteyneri işlemeyi planlamaktadır.
Hikaye, Kazinform kaynaklı ve The Astana Times yazarından eklemelerle yayınlanmıştır.
