Keçi Kovalama Oyununda Rekabet Halindeki Süper Güçler
ASTANA, Kazakistan – Ladd Howell, başını elleri arasına alıp teselli edilemez göründü.
Bu hafta Astana’da dördüncü kez düzenlenen Dünya Göçebe Oyunları’nda yarışan, yabancı medyanın “keçi polo” olarak adlandırdığı spor dalında ilk zaferine çok yaklaşmış olan ABD milli takımının kaptanlığını yapan Howell, açılış turundaki bir oyunun iki rakip “keçi kapma” yarışmasından birinde Türkiye’ye penaltı atışları sonrasında kaybettikten sonra 1-0’lık bir önde olduğu sonucuna dayanmak zorundaydı.
Sonunda, Amerika Birleşik Devletleri, atışlarda Türkiye’ye kaybetti ve Howell, atı tarafından hipodromdan uzaklaşıp solgun ışığa doğru giderken “Röportaj için hazır değilim” dedi.
Büyük resme bakıldığında, sonuç önemsizdi.
13 Eylül’de sona eren iki yılda bir düzenlenen Dünya Göçebe Oyunları’nın büyük ölçüde etkisiyle, köklere uzanan yüzyıllık bir spor dalının yükselişte olduğu ve daha önce hiç olmadığı kadar çok ulusun bu oyunun içinde yer aldığı görülüyor.
Ancak sonuçta, sadece Kırgızistan veya Kazakistan kazanıyor gibi görünüyor.
Uluslararası izleyiciler, 1988 yapımı ünlü Rambo filminde yer alan Afganistan’ın keçi kapma versiyonunu, buzkashi’yi daha iyi tanıyabilir.
İlk Taliban rejimi sırasında yasaklanan buzkashi, Afganistan’ın ulusal sporu olarak kabul ediliyor ve sert İslamcı grubun iktidara dönüşü ve ünlü otoriter kısıtlamalarının geri getirilmesine rağmen hayatta kalmayı başardı.
Ancak bugün sporun en şiddetli rekabetine sahip olan ülkeler Kırgızistan ve Kazakistan, her biri kendi farklı versiyonlarını iddia eden kok-boru (“boz kurt”) ve Kazakistan’daki kokpar (kelimenin tam anlamıyla “keçi kapma”).
Kok-boru ve kokpar, Dünya Göçebe Oyunları’nda yer alan iki spor dalı olup her biri yüzlerce atlıyı içerse de, seyirci sporları için gerekli olan belirli sınırları eksik olan geleneksel bir Avrasya göçebe eğlencesinin yorumlarıdır.
Dünya Göçebe Oyunları sırasında, iki spor da yaklaşık iki futbol sahası uzunluğundaki bir alanda yarışan dört binici takımla sınırlıydı, ancak amaç her zaman olduğu gibi keçi karkasını gol alanına sokmaktı.
Geleneksel olarak, takımlar genellikle özel olarak hazırlanmış, ampute edilmiş ve başı kesilmiş keçi karkasını kullanırlardı. Ancak bu günlerde karkas, yaklaşık 30 kilo ağırlığında sentetik bir modelle değiştiriliyor.
Yaklaşık yirmi yıl boyunca, kok-boru bölgesel standart olarak kabul edildi.
“Kok-boru, 1996 yılına kadar uzanıyor,” dedi Kyrgyzstan Kok-Boru federasyonunun basın sözcüsü Samat CumaKadyrov, RFE/RL’ye altı takımlı turnuvadaki ABD-Türkiye kok-boru karşılaşmasının yanındayken.
Ancak bir önemli fark kok-boru’nun durumunda goleye gelmişti, Dzumakadyrov şöyle dedi ki, efsanevi Kırgız film yönetmeni Bolot Şamşiev’in “o o tai-kazan’ı bir rüyada gördüğünü söylediğinden sonra ortaya çıktı.”
Tai-kazan, oyuncuların keçi karkasını yuvarlayarak gol alanına kaldırmaları gereken büyük ve yüksek bir gol kasesidir.
Ancak ilk tai-kazan modelleri katı topraktan yapıldı ve oyuncular golü fırtınalı bir şekilde kapladıklarında bolca yaralanmaya neden oluyordu.
Bu durum, Kazakistan’a kokpar’ı geliştirmesi için güçlü bir teşvik sağladı; çünkü oyunu, tai-kazan yerine yere bir daire kullanarak geliştirdi. Değişiklik Kazakistan için uğurlu oldu, çünkü bazıları Kırgız atlarının tai-kazan’a o kadar alıştığı ki, kokpar’da yarışırken karıştıklarını öne sürüyor.
Kazakistan, 2017’de ilk kokpar dünya şampiyonasına ev sahipliği yaptı ve finalde Kırgızistan’ı mağlup etti. O günden beri genellikle aynı şekilde devam etti: Kazakistan kokpar’da kazanır ve Kırgızistan kok-boru’da kazanır, son maça kadar rakipleri finalde yok ederler.
Kırgızistan, bu sefer modeli bozmak için kok-boru yerine kokpar turnuvası için en iyi binicilerini ayırmayı planlıyordu ve 12 Eylül’de Kazakistan’ı kokpar finalinde 3-1’lik bir galibiyet aldı.
Ancak oyun, Kazak binicisinin en az iki kez Kırgız rakibini kamçı ile vurduğu çirkin bir olayda döndü.
Bu olaydan sonra, takımlar çarpıştı ve gazeteciler olayı yakından izleyenlerin geri çekilmesi istendi.
Oyun, Kazakhstan’ın 5-4’lük galibiyetiyle sona erdi ve Kırgızlar, Kazak hakemlerin çok sayıda ihlali görmezden geldiğini iddia etti. Neredeyse madalya törenini boykot ettiler.
Kırgız medyasıyla yapılan bir röportajda, Kırgız takım kaptanı Erlan Abdykaparov, Kazak ulusal güvenlik yetkililerinin ekibi ile “iki ulke arasına kargaşa çıkartmamalarını” talep ettiğini söyledi.
Kaçınılmaz olarak, hipodromdaki gerilimler Instagram’a taştı.
“Kardeşim, sporunu en kötü şekilde gösterdin. Eğer böyle oynarsan, öyleyse kokpar Kazakistan’ın dışında hiç gelişmeyecek,” şeklinde tipik bir Kırgız yorumu vardı.
“Utanc, utanc, utanc! Nerede onurun?” şeklinde başka bir yorum okundu.
Kazak taraftan özür bekleyen Kırgızlar, Kokpar Federasyonu’nun onursal başkanı, milletvekili Aidarbek Qojanazarov’un yanıtından memnun olmadılar.
“Kokpar’ın yazılı olmayan bir kuralı vardır ki, “sahada kaldırılan toz sahada kalmalıdır,” diye belirtti.
“Kırgız koçekpa ekibinin iyi hazırlandığını ve atlarını ustaca eğittiğini inkar etmemeliyiz. Ancak Kazak ekip açıkça üstündü,” dedi.
“Dostluk, Kazakistan ve Kırgızistan arasındaki herhangi bir oyun sonucundan daha değerlidir. Bugün Kazakistan kazanır, yarın Kırgızistan kazanır,” dedi Qojanazarov.
Tahmin hızla doğru oldu. Kırgızistan, kalkarlari versiyonunda bir kaç saat sonra Kazakistan’a karşı zafer kazandı ve kok-boru’da 10-4’lük bir galibiyet aldı.
Dört kok-boru yarışmacısı – Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye, Özbekistan ve Rusya – keçi kapma alanında dünya şampiyonu olma şansı için başka bir gün beklemek zorunda kalacaklar.
