Kırgızistan’ın ekonomik büyümesi altyapı kısıtlamaları tarafından tehdit ediliyor — ADB
Kırgızistan’da özel sektör gelişimi, özellikle enerji sektöründe altyapı eksiklikleri ve finansal aracılık düzeyinin düşüklüğü gibi birçok faktörle önemli ölçüde kısıtlanmaktadır. Asya Kalkınma Bankası temsilcisi Gulnur Keremkulova, dedi.
Kırgızistan’da kişi başına düşen hidroelektrik potansiyeline rağmen, kişi başına elektrik tüketimi düşük kalmaktadır ve bu 2.021 megavat-saat seviyesindedir. Bu, Avrasya ortalamasının (6.106 megavat-saat) ve dünya ortalamasının (3.427 megavat-saat) oldukça altındadır.
Tüketim yapısı da dengesizliği göstermektedir: nihai tüketimin %75’i konut sektöründe gerçekleşirken, sadece %14’ü sanayi sektöründedir. Dünya ortalamaları ise sırasıyla %27 ve %42’dir. Bu durum, endüstriyel gelişimi ve ekonomik çeşitliliği engelleyen altyapı kısıtlamalarını yansıtmaktadır.
Ayrıca, ülkenin elektrik tüketimi üretim kapasitesine ulaşmış durumda olup, Kırgızistan’ı bir ihracatçıdan bir ithalatçıya dönüştürmektedir.
Bir diğer önemli engel de finansal aracılık düzeyinin düşüklüğüdür. Kırgızistan’daki özel sektöre yönelik iç kredi, Dünya Kalkınma Göstergeleri’ne göre GSYİH’nin %23,3’ü seviyesinde olup, küresel ortalamanın (%145) ve alt orta gelirli ülke ortalamasının (%47,2) oldukça altındadır.
Finansal sektör yüksek verimsizlikle karakterizedir ve ortalama faiz oranı farkının 16,5 puan olduğu görülmektedir ki bu, alt orta gelirli ülkelerdeki 6,9 puanın üzerindedir. Gelişmemiş sermaye piyasaları, uzun vadeli finansman eksikliği, banka yoğunlaşması ve yüksek risk primleri, bu farkın nedenleri olarak gösterilmektedir. Dünya Bankası’nın 2024 İş Hazırlığı çalışması, karmaşık kredi prosedürleri ve sıkı teminat gerekliliklerini finansa erişimde önemli engeller olarak göstermektedir.
Yüksek düzeydeki gayri resmi ekonomi de özel sektör gelişimini olumsuz etkilemektedir. Gayri resmi ekonomi ile mücadele çabalarına rağmen, 2022-2024 yıllarında vergi-GSYİH oranının %23’e çıkarılmasıyla bile, önemli gayri resmi sektör hala haksız rekabet oluşturmakta ve verimliliği azaltmaktadır.
Gayri resmi sektör istihdamı %66 olarak tahmin edilmektedir. Anketlerde, girişimciler, vergiler, gümrük vergileri, sosyal katkıların idaresi, lisanslama gereksinimleri ve nitelikli işgücünün eksikliği gibi başlıca operasyonel kısıtlamaları işaret etmektedir.
Uzmanlara göre, düzenleyici yük şirketleri gayri resmi faaliyetlere yönlendirmekte ve özel sektör büyümesini engelleyen bir kısır döngü yaratmaktadır.
Bu sorunları ele almak amacıyla, Kırgızistan hükümeti bir dizi reform başlatmıştır.
Kambar-Ata-1 hidroelektrik santrali ve Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu inşaatını içeren altyapıya stratejik yatırımlar, bölgesel ticaret ve yatırım akışlarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır. İşlemleri basitleştirmek ve dijitalleştirmek, mali ve lisans proseslerini kolaylaştırmak için önlemler alınmaktadır.
Sanayi işletme geliştirme programı 2025 yılına kadar uzatılmıştır. Aynı zamanda, sanayi ve ihracata yönelik politikaların koordinasyonunu daha da geliştirmek gerektiği vurgulanmaktadır, yürütülen reformların etkinliğini artırmak için.
