Küresel belirsizliğe rağmen ihracat ve ithalatında güçlü büyüme bekleniyor
Özbekistan Merkez Bankası, ülkenin dış ödemeler dengesi için 2025 yılına ilişkin hem temel senaryo hem de alternatif senaryo altında ön tahminler geliştirmiştir. Bu bilgiler, düzenleyici tarafından hazırlanan kısa bir değerlendirme aracılığıyla dış ödemeler dengesi, yatırım pozisyonu ve dış borç üzerine odaklanarak açıklanmıştır.
Temel senaryoya göre
2025 yılında, Özbekistan’ın ana ticaret ortaklarının ekonomik büyümesinde hafif bir yavaşlama öngörülmektedir. IMF’ye göre, Çin’in ekonomisi yüzde 4,5 büyüyebilir (2024 yılında yüzde 4,8), Rusya’nın yüzde 1,3 (yüzde 3,6), Türkiye’nin yüzde 2,7 (yüzde 3,6) ve Kazakistan’ın yüzde 4,6 (yüzde 3,5) büyüme gösterebilir.
Küresel siyasi gerilimler ve ekonomik belirsizliklerin ortasında, düzenleyici, belirli kıymetli ve kıymetli olmayan metallerin (altın, gümüş, bakır, uranyum) fiyatlarının göreceli olarak yüksek ve istikrarlı kalacağını öngörmektedir.
Ayrıca, 2024 yılında düşük küresel pamuk fiyatlarından sonra, küresel arzın azalmasından dolayı hafif bir artış beklenmektedir.
Turizm ve BİT alanındaki devam eden reformlar sayesinde, 2025 yılında toplam ihracatın, 2024 yılına göre yüzde 9-11 artması beklenmektedir.
Bu arada, GSMH büyümesinin yüzde 5,5-6 olması nedeniyle, makine ve teçhizat, araçlar, petrol ürünleri, gıda ve ham maddelerin ithalatı artabilir. Hükümetin bütçe açığını azaltma planları da bu eğilime katkıda bulunmaktadır.
Bu yıl gözlenen pozitif eğilimler doğrultusunda – örneğin, göçmenleri barındıran ülkelerde artan ekonomik faaliyet ve ücretler ile göçmen coğrafyasında yüksek gelirli ülkelerin payının artması – 2025 yılında da uluslararası göçmenlerden Özbekistan’a yapılan remitanslarda yüzde 10-12 artış beklenmektedir.
Kademeli olarak küresel finansal koşulların hafiflemesi ve düşük faiz oranları, yabancı ülkelerden alınan değişken faizli kredilerin ve kredilerin geri ödeme maliyetlerini azaltacaktır.
2025 yılı için, 2024 yılına göre temel ve ikincil gelir bileşenlerindeki pozitif dengenin yüzde 8-10 artacağı tahmin edilmektedir, bu da ticaret açığı dengesini dengelemeye yardımcı olacaktır.
Merkez Bankası’nın yapmış olduğu başlangıç analizine göre, dış ödemeler dengesinin cari açığının GSMH’nın yüzde 5-6,5’i civarında olması beklenmektedir.
Cari açık, yabancı doğrudan yatırımların net girişleri (enerji, madencilik, kimya, mühendislik, tekstil ve bankacılık ve finans sektörlerine yönelik beklentilerin) portföy yatırımları (uluslararası sermaye piyasalarında yeni Eurobondların yerleştirilmesi) ve dış borçlanmalar ile finanse edilecektir.
Alternatif senaryoya göre
Alternatif senaryo altında, Merkez Bankası 2025 yıl sonunda GSMH’nin yüzde 6,5-8’i kadar cari açık öngörmektedir.
Dış ödemeler dengesini etkileyebilecek faktörler arasında şunlar yer almaktadır:
– Artan jeopolitik gerilimler ve uluslararası ticarette parçalanma, Özbekistan’ın ana ticaret ortaklarının ekonomik faaliyetini azaltabilir ve dış talebi azaltabilir;
– Kıymetli ve kıymetli olmayan metaller, pamuk ve gıda gibi ana ihracat ürünlerinin düşen küresel fiyatları;
– Artan küresel enflasyon ve devam eden sıkı para politikaları, yüksek dış borç servis maliyetlerine ve azalan yabancı yatırım girişlerine neden olabilir.
– Göçmen işçileri barındıran ülkelerdeki artan döviz kuru dalgalanmaları ve daha sıkı uluslararası yaptırımların neden olduğu ödeme sistemlerindeki aksaklıklar nedeniyle sınır ötesi remitansların azalması.
– Büyüyen tüketici harcamaları ve yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan artan toplam talebin ithalat hacminin artmasına ve makine, teçhizat, araçlar (kamu ve özel yatırım projelerinde büyük mallar), enerji kaynakları ve diğer ham maddelerin ithalatının artmasına neden olabilir.
