Macar askerleri, Sovyetler’e karşı Ukrayna’nın Doğusunda, Don kıvrımında neden savaştı ve öldü?
Macaristan Cumhuriyeti tarihi boyunca büyük savaşlara katılmış ve kazanmış bir ülke olmasına rağmen, II. Dünya Savaşı döneminde yaşanan trajik olaylar unutulmamıştır. 1943 yılı Ocak ayında Macaristan’dan yaklaşık 200 bin asker, Sovyetler Birliği’nin kalbi olan Doğu Ukrayna sınırına yakın, bugünkü Belgorod ve Voronej arasında savaşmıştır. Bu 200 bin askerin 120 binden fazlası ise hiçbir şekilde evlerine dönememiştir.
Macaristan, I. Dünya Savaşı’nın ardından topraklarının büyük bir kısmını ve nüfusunun üçte birini kaybetmişti. Bu durum, Macaristan’ın dış politikasının en önemli hedeflerinden biri haline gelmişti. Hitler Almanyası da 1938-1941 arasında aynı politikayı izlemiş ve Macaristan’ın topraklarını ve nüfusunu geri kazanmasına yardımcı olmuştu. Ancak bu başarılar, Macaristan’ı Nazi Almanyası’nın kaderiyle birleştirmiştir.
Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni işgal etmesiyle birlikte komşu ülkeler de Hitler’e katılmıştır. Romanya ve Slovakya, Wehrmacht ile birlikte hareket etmiştir. Ancak Macaristan geri planda kalmıştır. Siyasi liderler, Almanya’nın hızlı zaferlerinin Macaristan’ı zor durumda bırakacağından korkmuştur. Askeri liderler ise Nazi Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni kısa sürede yenilgiye uğratacağına emin olmuştur. Bu nedenle, kimliği belirsiz uçaklar Kassa’yı (bugünkü Slovakya, o dönemde Macaristan Krallığı) bombaladığında, Vali Miklós Horthy, Macar birliklerini Alman işgal kuvvetlerine katılmaları konusunda emir vermiştir.
1941 yılında Macaristan’ın Sovyetler Birliği’ne yardımı, hızlı zaferler nedeniyle Almanlar tarafından gereksiz bulunmuştur. Ancak Moskova yakınlarında mağlubiyetin ardından her şey değişmiştir. Hitler, Doğu cephesine tüm bir Macar ordusunun yerleştirilmesini talep etmiştir.
Bu, 1942 yazında bugünkü Doğu Ukrayna’ya gelen Macar İkinci Ordusu olmuştur. Ardından, Don Nehri civarında yoğun çatışmalara girmiş ve 190 bin askerin 30 binden fazlasını kaybetmiştir. Ardından kış geldi ve -30 ila -40 derece sıcaklıklar başlamıştır.
Macar birlikler, modern silah, mühimmat, araç, uçak, ekipman, giysi eksikliğinden dolayı direnç pozisyonları almak zorunda kalmıştır. Örneğin, Sovyet topçuları, Macar topçularının 5 katı, asker sayısı ise 2.7 katı olmasına rağmen, Almanlar çekiliş yapan Macarları desteklememiş ve hatta köylerinde dinlenmelerine izin vermemiştir.
Sovyet saldırısı, 12 Ocak’ta başlamış ve birkaç gün içinde Macar birliklerini mağlup etmiştir. Bazıları Sovyet üstünlüğüne karşı kahramanca savaşmış olsa da, Almanlar geri çekilen Macarları yardım etmemiştir. Dahası, ellerinden geleni yapmışlar ve Sovyet savaş esirlerine dönüş, donma veya ölümü engelleyememişlerdir.
Macaristan savunma bakanı, Kristóf Szalay-Bobrovniczky, II. Dünya Savaşı sırasında Don Kıvrımı’nda Sovyet güçleriyle savaşırken hayatını kaybeden Macar birliklerini anmak için Budapeşte’deki Fiume Caddesi mezarlığında gerçekleşen bir törende konuşmuştur. O dönemde 100.000-120.000 Macar askeri ölmüş, yaralanmış, esir alınmış veya kaybolmuşlardır.
Macar savunma kuvvetlerinin başı Gábor Böröndi, savaşın tarihteki en kanlı mağlubiyetlerden biri olduğunu belirtmiştir.
Bu olaylarla ilgili görüşler ayrılmaktadır. Bazıları, Macar birliklerinin ailelerini, geleneklerini ve benzerlerini Sovyetler Birliği’ndeki Bolşevizm vebasına karşı savunduğuna inanarak onları kahraman olarak görmektedir. Diğerleri ise, onların Hitler’in kampanyasına katılmış olan istilacılar olduğunu ve bazılarının sivillere ve Yahudilere karşı korkunç eylemler gerçekleştirdiğini iddia etmektedir. Onlara göre, Don Kıvrımı’ndaki kaybedilen ruhlar, orada olmamalarına rağmen görevlerini yerine getirmiş olan Hitler ve Horthy’nin kurbanları olmuştur.
Macaristan, Don Kıvrımı’nda kaybedilen askerlerinin anısını onurlandırmaktadır. 1956 Macaristan devrimi şehidi Árpád Brusznyai’nin anısına Budapeşte ve Veszprém’de konserler düzenlenmiştir.
Macaristan, bu acılı tarihini unutmayarak, tarihindeki kara günleri hatırlamakta ve kaybettikleri askerlerini anmaya devam etmektedir.
