MİT’in Rolüyle Esenboğa’da Tarihi Gün: 7 Uçağın Havalandığı Anların Detayları!
Tarihi Esaret Değişim Operasyonu Türkiye’nin Başarısıyla Gerçekleşti
Önceki gün Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Ankara’da gözetim altında gerçekleşen Amerika ve Rusya arasındaki mahkûm değişim operasyonunun detayları ve perde arkası yavaş yavaş netleşmeye başladı. Amerikan medyasında yer alan haberlere göre, Soğuk Savaş’tan bu yana gerçekleşen en büyük değişim için görüşmeler yaklaşık iki yıldır devam ediyordu. Asrın değişimi olarak nitelendirilen bu süreç, Rus ve Amerikan istihbaratlarının toplantıları, uluslararası zirvelerde gerçekleşen gizli görüşmeler ve liderlerin telefon görüşmelerindeki pazarlıklarıyla sinema filmlerine konu olabilecek türden bir sürecin sonucunda gerçekleşti. Amerikan New York Times ve Wall Street Journal gazetelerinin süreçle ilgili detayları içeren haberlerine göre, değişim anlaşmasının amacı ABD açısından Paul Whelan, Rusya açısından Vadim Krasikov’un serbest bırakılmasıydı.
Süreç, 16 Haziran 2021 tarihinde Cenevre’de gerçekleşen ABD-Rusya zirvesinde başladı. ABD Başkanı Joe Biden ve Rusya lideri Vladimir Putin, iki ülke arasındaki mahkûm sorunlarıyla ilgili istihbarat teşkilatları arasında diyalog hattı kurulması konusunda anlaşmaya vardı. ABD’nin amacı, 2018 yılında Rusya’da casusluk suçlamasıyla tutuklanan Paul Whelan’ın serbest bırakılmasıydı. Ancak Rusya’yı takasa ikna edebilecek bir tutuklu bulunmuyordu. ABD yönetimi, Aralık 2022’de Slovenya’da iki Rus casusun tutuklanması üzerine CIA aracılığıyla Rusya’ya Whelan karşılığında iki casusun takasını teklif etti, ancak Rusya bu teklifi reddetti.
ABD savunma ve dışişleri yetkilileri, Dışişleri Bakanı Antony Blinken’a küçük çaplı bir takas yerine birçok ismin dahil edileceği bir anlaşmanın Rusya’dan olumlu karşılık bulabileceğini raporladı. Bu sırada Rusya’nın WSJ muhabiri Evan Gershkovich’i ajanlık suçlamasıyla tutuklaması süreci zorlaştırdı.
Washington, Whelan’ın serbest bırakılması için çaba sarf ederken, Kremlin’in amacı 2019’da Berlin’de Çeçen lider Selim Han Hangoşvili’yi öldürdüğü gerekçesiyle müebbet hapse çarptırılan Vadim Krasikov’u geri almaktı. Putin’in Krasikov’u hem arkadaşı olarak hem de Almanya’daki dava sürecinde görevini yerine getiren sembol bir isim olarak görmesi nedeniyle serbest bırakılmasına önem verdiği belirtiliyor. ABD’li yetkililer, Almanya’ya Rus muhalif lider Aleksey Navalni’yi de içeren bir takas anlaşmasında Krasikov’un serbest kalması teklifini yaptı. Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile bir dizi görüşme yapıldı.
Kasım 2023’te ABD’nin başmüzakerecisi Roger Cartens, İsrail başkenti Tel Aviv’de Rus oligark Roman Abramoviç ile bir araya geldi ve Putin’in Krasikov-Navalni takasına açık olup olmayacağını sordu. Kremlin bu formüle yeşil ışık yaktı. Rusya’da tutuklu Navalni’nin 16 Şubat’taki ani ölümü anlaşmayı yine çıkmaza soktu. Ancak ABD tarafı, anlaşmaya Navalni’nin ekibinden siyasi tutuklular ve muhalif siyasetçi Vladimir Kara-Murza’yı dahil ederek Berlin’i ikna etti.
ABD, Rusya ve Almanya liderleri, Washington, Moskova ve Köln’deki havalimanlarında esaretten serbest bırakılan mahkumları karşıladı. Washington’daki törende ABD Başkanı Joe Biden’a Başkan Yardımcısı Kamala Harris de eşlik etti. Rusya lideri Putin, Moskova’da uçaktan indirilen mahkumların tek tek elini sıktı ve Rusya’ya sadık kaldıkları için teşekkür ederek kendilerine devlet nişanı verileceğini söyledi. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz da Köln/Bonn havalimanındaki törende Almanya’ya ulaşan 13 rehineyi karşıladı.
Esaret değişimi operasyonunda ABD, Rusya ve Almanya’nın yardım talebi üzerine Türkiye devreye girdi. MİT’in üst düzey yetkilileri, operasyonun gerçekleşmesi öncesinde bir yıldan fazla süredir taraflarla sık sık görüştü. Türkiye’nin hakemliği ve sağladığı güven sayesinde tüm taraflar anlaşmaya varıldı. Esaret değişim operasyonunun her adımı MİT’in kontrolünde ilerledi. Operasyon için müzakereler son ana kadar devam etti. Operasyon anında bile taraflar arasında oluşan anlaşmazlıklar, MİT’in sağladığı soğukkanlı ve başarılı istihbarat diplomasisi ile yönetildi. Türkiye’nin aylarca süren ve tüm taraflarla yapıcı yaklaşımı sonrası takas için anlaşmaya varıldı.
1 Ağustos sabahının ilk saatlerinde MİT, takasın yapılacağı Ankara Esenboğa Havalimanı’nda gerekli güvenlik önlemlerini aldı. Esenboğa Havalimanı, operasyon için hazır hale getirildi. Takas operasyonu saat 16.05’te Slovenya’dan gelen ilk uçağın inişiyle başladı. Planın bozulmaması için sürecin tamamını MİT yönetti. MİT’in gözetiminde tarafların karşılıklı teyit işlemleri tamamlandıktan sonra takas gerçekleşti.
Tüm bu süreç Türkiye’nin başarılı bir diplomatik hamlesiyle sonuçlandı ve dünya genelinde takdir topladı.
