Moğolistan’ın Temiz Enerji Geçişi – Haberler.MN
26 Ocak 2024’te açılışını yapılan Uluslararası Temiz Enerji Günü’nde, dünya iklim sözümüzün ve temiz enerjiye adil ve kapsayıcı bir geçiş için acil eylem gerekliliğinin hatırlatılıyor. COP28’de, ülkeler, neredeyse küresel karbondioksit emisyonlarının %90’ından sorumlu olan fosil yakıtlardan uzaklaşma kolektif ilerleme gerekliliğini kabul etti. Enerji sistemlerinde fosil yakıtlardan adil, düzenli ve eşit bir şekilde uzaklaşmak hayati önem taşıyor. Bu kritik on yılda eylemi hızlandırmak ve 2050’de net sıfır hedefine ulaşmak için 2030’da yenilenebilir enerji kapasitesini üçe katlayarak ve küresel enerji verimliliğini ikiye katlayarak net sıfıra ulaşılması gerekecek.
Enerji sektörünün büyük ölçüde kömüre dayandığı ve elektrik üretiminin %90’ından fazlasına katkıda bulunan Moğolistan, bu küresel değişimde geride kalamaz. 2015-2030 Enerji Üzerine Devlet Politikası’nda belirtilen hedeflere göre, Moğolistan hükümeti, kurulu kapasitesinin %20’sinin 2023’te ve %30’unun 2030’da yenilenebilir enerji payını hedefliyor. Ülke ayrıca 2020 itibariyle enerji sektörünün toplama göre %44,78’ini oluşturan sera gazı emisyonlarını 2030’a kadar %22,7 oranında azaltma taahhüdünde bulunuyor.
Bununla birlikte nüfusun sadece yarısı temiz pişirme yakıtlarına ortalama olarak erişim sağlayabiliyor ve kırsal bölgelerde bu oran %20’nin altına düşüyor. Moğolistan’ın toplam kurulu kapasitesinin %18,3’ünü oluşturan 3 rüzgar enerjisi çiftliği, 9 güneş enerjisi çiftliği ve küçük hidroelektrik santrallerine göre sadece %9,6’lık bir elektrik üretimi sağlanıyor. Bu da hedeflenen %30 yenilenebilir enerji payına altı yıl içinde ulaşılacaksa eylemin hızlandırılması gerektiği anlamına geliyor.
Ancak zorluklar devam ediyor. Moğolistan ekonomisi 2023’te ihracat gelirinde önemli bir katkıda bulunan kömür üretimine ağır bir şekilde bağlı ve enerji üretiminin %90’ını oluşturuyor. Enerji üretimi devlete ait ve yoğun bir şekilde sübvanse ediliyor.
Bu durum, ekonomik çeşitlendirmeye ve elektrik üretimi ve ısıtma için yenilenebilir ve temiz enerjiye yönelişe önemli bir meydan okuma oluşturuyor. Ayrıca, erişim yolları, iletim ve şebeke ağı gibi altyapı eksikliği ve pille depolamanın geliştirileceği sert iklim koşulları ve gerekli yatırımlar bu konuda büyük engeller oluşturuyor.
Ayrıca artan talebi karşılamak için enerji ithalatına olan bağımlılığı, hala enerji kapasitesinin üstünde olan ve rutin olarak elektrik kesintilerine neden olan aciliyeti vurguluyor.
Öte yandan, Moğolistan’ın fosil yakıtlara olan aşırı bağımlılığı, özellikle Ulaanbaatar gibi kentsel alanlarda kış aylarında hava kirliliğinin tehlikeli düzeylere ulaşmasına, halkına ciddi sağlık riskleri oluşturuyor.
Ulusal İstatistikler Ofisi’nin 2020 itibariyle verilerine göre, Moğolistan’daki toplam hanehalkının %60’ından fazlası ger alanda yaşıyor. ABD’nin 2022 tarihli raporuna göre, Ulaanbaatar’daki gerlerde yaşayan insanların çoğu geleneksel kömür ve odun yakma sobalarını yemek pişirmek ve ısıtmak için kullanıyor ve bu durum iç ve dış hava kirliliğinin önemli bir faktörü oluşturuyor.
Moğolistan’ın SDG’lerin temiz ve uygun enerji hedefini gerçekleştirmek için 2030’a kadar ortalama olarak nominal GSMH’nin %2,1’ini yıllık ekstra harcaması gerekiyor ve bu da hem yurt içi hem de yabancı yatırım gerektiriyor.
Finansal kaynakların harekete geçirilmesi ve yeni teknolojilerin risklerinin azaltılması da tüm düzeylerde istek ve desteği gerektiren başka bir zorluktur. Enerji teknolojisi benimseme ve ev halkları ve özel sektör, özellikle de KOBİ’ler için blended finance gibi yeni finansman çözümlerinin risklerini azaltmak yenilenebilir enerji geçişini hızlandırabilir.
Moğolistan’ın göçebe çobanları, World Bank’ın 2001-2011 yıllarına Moğolistan Hükümeti’nin desteklediği ‘100.000 Solar Ger Elektrifikasyon Programı’ sayesinde 200.000’den fazla göçebe hanesinin güneş enerjisini benimsemesinde öncü rol üstlenmiştir. Bu, Moğol halkının temiz enerjiyi benimsemeye zaten hevesli olduğunu ve bunun mümkün olduğunu göstermektedir.
(Kaynak: UNDP)
