Onurlu Yaşlanma: Kazakistan’da Çalışarak Emekli Olanların Emeklilik Kesintilerini Yeniden Düşünme
Editörün notu: Astana Times, okuyucularımızın yazılarını içeren bir bölümü sürdürmeye devam ediyor. Farklı bakış açılarını ve anlamlı konuşmaları değer veren bir platform olarak, bu yeni bölümün, okuyucuların kendi düşüncelerini ve görüşlerini paylaşmaları için bir alan sağlayacağına inanıyoruz.
Bir sabah, babam beni arayarak bir web sitesinin güvenilirliğini doğrulama konusunda tavsiye ve yardım istedi. Gönderdiği linkler, ticaret eğitimi ve anlık kripto para işlemleri konusunda reklamlardı.
Neden böyle bir şey sorduğumda, tereddüt etti ve özellikle önümüzdeki yıl resmi emeklilik yaşı olan bir kişinin diğer yerlerde aynı kadar kazanabileceğinden kuşkulanarak ifadesini belirtti. İşvereninin muhtemelen onu işten çıkarmasını isteyeceğini düşünüyordu.
Konuşmamızdan sonra derin bir endişe hissettim. Piyasadaki işten çıkarmalar, artan enflasyon, tenge’nin değer kaybetmesi ve gıda ile konut fiyatlarının yükselmesi, gelecekte kendimi destekleyebileceğimi sorgulamama neden oldu. Ekonomik koşulların kötüleşmesi göz önüne alındığında sadece kendimi değil, aynı zamanda ebeveynlerime de yardımcı olup olamayacağımı düşündürdü.
Endişeme ek olarak, o akşamın haber başlıkları, Kazakistan’da çalışan emeklilere kısıtlı bir emekli maaşı önerisi hakkında Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı’ndan bir duyuruyla hakimdi. Hükümetin çalışan emeklilere emekli maaşını kısmayı planlaması, Kazakistan’daki yaşlıların mali güvenliğini tehdit ederken birçok insanı yoksulluğa ve belirsiz işlere sürükledi ve toplumda bir infiale yol açtı, parlamento üyelerini hükümeti nesiller arası ayrılıklar yaratan dayanaksız açıklamalar yapmakla kınamaya itti.
Resmi verilere göre, Kazakistan’da şu anda 2.413 milyon emekli bulunmaktadır, ortalama emekli maaşı ise 131.810 tenge (250 ABD doları) civarındadır. Ancak, çalışan emeklilerin gerçek sayısı hakkında doğru verilere sahip değiliz. En son veriler 2022 yılından gelmektedir ve çalışan emekli nüfusu 82.700 kişi idi. Analistler, bu sayıların eksik olabileceğini belirtirken, yeni girişimin son değişiklikler kabul edilirse emekli maaşından feragat etmemek için çalıştıklarını açıklamaktan kaçınan emekliler arasında illegal işlerde artışa neden olabileceğini öne sürmektedirler.
Sonuç olarak, bütçe planlaması ve etkili kamu politikalarının geliştirilmesi için gereken gerçekçi bir tablodan hala yoksunuz. Emeklilik yaşına yaklaşan bir taksi şoförü, vize aldıktan sonra yurtdışında iş bulmalarına yardımcı olacak bir ajansın kendisine söz verdiğini paylaştı. “Çocuklarıma ve torunlarıma yardım etmem gerekiyor. Her şey daha pahalı hale geliyor ve toplam maaşlarımız yeterli değil,” dedi.
Bakanlığın “beyaz yakalı işçilerin işlerinden ayrılmak istememeleri”nin sorun olması yönündeki açıklaması da şüpheli görünüyor, çünkü üçüncü çeyrekte sadece 268 böyle işçi vardı, bu da 2019’a göre %40,4 azalma anlamına geliyor. Aksine, çoğu emekli tarım, ormancılık ve balıkçılık (62.400), depolama veya sürücü olarak çalışmaktadır (3.600), inşaat (2.200) ve imalat (2.300) sektörlerinde istihdam edilmektedir. 2019’a göre, sağlık emeklilerinin sayısı %57,9 artarak 3.000’in biraz altına yükseldi. Toplamda, %67,9 veya 56.100 emekli vasıfsız işçilerdir.
Ne yazık ki, biraz daha derinlemesine bakıldığında, çalışmaya devam etmenin nedenleri daha çok yaşam giderleri için yetersiz olan emekli fonları ile ilgilidir. Ulusal İstatistik Bürosuna göre, 2024’ün üçüncü çeyreğinde, Kazakistan’da ortalama maaş 434.982 tenge (830 ABD doları) seviyesine ulaştı, ortanca maaş ise 308.717 tenge (589 ABD doları) düzeyindeydi. Ancak, bu miktarlar veya emekli maaşları Kazakistan’ın büyük şehirlerinde rahat yaşamak için yeterli değildir. Anketler, 700.000 tenge (1.335 ABD doları) ile bir milyon tenge (1.907 ABD doları) arasında bir gelir gerektiğini göstermektedir.
Ayrıca, birçok emekli finansal piramitlere ve dijital dolandırıcılıklara kurban gitmektedir. Enflasyonun yükselmesi sebebiyle temel ihtiyaçların maliyetinin artmasıyla karşı karşıya kalan daha fazla yaşlı kişi, hızlı gelir artırma planlarını düşünmektedir. Ancak, bu tür fırsatlar genellikle yüksek risklerle gelmekte ve emeklilerin birikimlerini kaybetmesine neden olabilmektedir.
Tabii ki, bazı kültürel faktörler bazı baskıları hafifletmektedir. Örneğin, Kazakistan’ın Doğu kültürü geleneksel olarak yaşlı ebeveynler ile çocukları arasında yakın ilişkileri teşvik etmektedir, çocuklarının genellikle yaşlılıkta ebeveynlerine bakım sağladığı görülmektedir. Ancak son zamanlarda çocuklar ve ebeveynlerin ayrı yaşamayı tercih ettiği yeni bir trend ortaya çıkmıştır. Bu da başka bir soruyu akıllara getiriyor: aileleri olan orta yaşlı çocuklar, birden fazla çocuğu, ipotek borçları ve kredileri olan yaşlanan ebeveynlerini mali olarak destekleyebilirler mi?
Bu konu karmaşıktır. Sadece emeklileri ve onların hak ettikleri onurlu yaşlılık hakkını etkilemez, aynı zamanda ekonominin istikrarını da etkiler. Gerçek enflasyonun %20 seviyelerinde seyrettiği bir ortamda nasıl stabilize bir %3-4 aralığındaki enflasyonu sağlayabiliriz? Bu konu, aynı zamanda işgücü ve sosyal istikrarı da etkiler ve nesiller arası farklılıkların arttığı göz önüne alındığında giderek önem kazanmaktadır. X ve Y kuşağını oluşturan çalışma yaşındaki bireyler, yaşlanan Baby Boomer’ları desteklemek ve aynı zamanda iş arayan ve kimliklerini bulmaya çalışan Zoomer’lara yardım etmek için emekli maaşlarını finanse edebilecekler mi?
Yazar, Nazarbayev Üniversitesi Kamu Politikası Lisansüstü Okulu’ndan mezun olan Ainur Yesbossynova’dır.
Dikkat: Bu makalede ifade edilen görüşler yazarın görüşleridir ve Astana Times’ın resmi pozisyonunu yansıtmayabilir.
