Orta Asya Devlet Medyası, Rusya’nın Ukrayna’daki Savaşı Hakkında Genellikle Sessiz
Orta Asya Ülkeleri, Ukrayna İşgali Hakkında Neden Sessiz?
ALMATI, Kazakistan – Sovyetler Birliği’nde yaygın bir espri vardı ve bu espri, hükümetin halkın görmesini veya duymasını istemediği herhangi bir bilgiyi filtreleme yeteneğini yansıtıyordu.
Espri şuydu: Eğer Sovyet gazetesi Pravda (Gerçek) Napolyon zamanında var olsaydı, kişi Waterlo Savaşı’ndaki Fransız ordusunun mağlubiyetinden hiçbir şekilde bahsetmezdi.
Modern Orta Asya’da, kötü haberleri isteyerek görmeme kapasitesine en yakın örnek, Türkmenistan’ın devlet medyasıdır ve çatışmanın başından beri Rusya’nın Ukrayna’ya tam ölçekli bir saldırısından herhangi bir anlamlı şekilde bahsetmedi.
Ancak, Rusya’ya bağlı bölgedeki tüm hükümet kontrolündeki medya kuruluşları, yerel nüfuslar tarafından açıkça hissedilen olumsuz etkilerine rağmen, yıkıcı çatışmadan bahsetmeyi minimum seviyede tutmayı başardı.
Çoğu bağımsız medya kuruluşu için, iki buçuk yıldan fazla süren savaş, kapsama alanının temel bir parçası olmuştur.
Ancak bu kapsama alanı, yerel izleyiciler arasında çok popüler olsa da, genellikle Rusya’nın öfkesini riske atar, bu da Ukrayna’ya gönderme yapan çoğu devlet kontrolündeki medya kuruluşunun artık bunu yapmayı bırakmış olmasını açıklar.
‘Yer Kazakistan’
Dikkat Orta Asya’daki resmi pozisyonların Ukrayna hakkındaki resmi pozisyonları olmasına rağmen, Rusya tarafından savaş sırasında ele geçirilen toprakları tanımamaları gibi daha cesur resmi açıklamalar, Kazakistan’dan gelmiştir.
Orta Asya’nın en büyük ülkesi, bölgedeki tek Rusya ile komşu olan ve dünyanın en uzun kesintisiz sınırını paylaşan ülkedir.
2022 yılında, 200.000’den fazla Rus vatandaşı, Rusya’nın askeri seferberliğinden kaçmak için Kazakistan’a geçti ve savaş ve geniş bir ülke koalisyonu tarafından Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, Kazakistan ekonomisini hayal kırıklığına uğrattı.
Ancak devlet televizyon haberlerine göre, devam eden çatışmanın Kazakistan’la hiçbir ilgisi olmadığına inanırsınız.
Yakın zamanda, devlet televizyon kanalı Qazaqstan’ın izleyicileri, Kazakistan’dan yaklaşık 14.000 kilometre uzaklıktaki Bolivya’daki orman yangınları, Puerto Rico’daki elektrik kesintileri ve Congo’daki Mpox’un yayılması hakkında raporlar gördü.
Ancak, Ağustos ayında Ukrayna’nın Rusya’nın Kursk Oblast’ına şok askeri baskınını veya Rusya’nın sık sık Ukrayna’yı işgal ettiği ve sivillerin altyapısına karşı düzenlediği ölümcül insansız hava araçları ve füze saldırılarını gören raporlar hakkında hiçbir şey görmemiş olacaklardı.
Aslında, Kazak devlet medyası, 2023’ün başlarında, Kazak iş insanlarının Ukrayna’da yardım-aidat kampanyasının bir parçası olarak yurt kurma girişimlerini oldukça şaşırtıcı bir şekilde kapsayan bazı devlet yayıncılarının ardından savaş hakkında çok az şey söyledi.
Bu yurtlar – en az dört Ukrayna şehrinde yerleştirilmiş – Rusya’nın hislerini incittiği görünüyordu.
Bir Rus Dışişleri Bakanlığı sözcüsü resmi olarak bir açıklama talep ettikten sonra, Kazakistan’daki muadili, “açıklamak için bir şey göremiyorum” diyerek, yurtlarını “özel bir girişim” olarak adlandırdı.
Ukrayna etkinliklerinin kapsamında keskin bir düşüş yaşandı.
RFE/RL Kazak Servisi’ne, devlet kanallarının Ukrayna kapsamını kesmeleri konusunda bir talepte bulunulup bulunmadığı sorulduğunda, devlet medya kuruluşu Khabar’ın bir temsilcisi, bu öneriyi reddederek, “çatışma bölgesinden gelen raporların doğruluğunu doğrulamanın zor olduğunu” iddia etti.
Komşu Özbekistan’da ise, devlet televizyonu tamamen çatışmayı görmezden gelirken, devlet medya web sitelerinde “Ukrayna” aramalarının sonuç olarak neredeyse hiçbir şey döndürmediği görülmektedir.
Kırgızistan devlet yayın organı KTRK, savaş hakkında BBC’nin düzenli raporlarını yayınlamasıyla istisna sağlar.
Ancak yayın organının kendi kapsamı konusunda, “genellikle, göz ardı edilemeyecek kadar büyük bir durumla ilgili olduğunda sadece kapsayarak, bu tür durumlar karşısındaki kapsama çok seyrek, katı ve tarafsızdır,” Kırgız medya uzmanı Adil Turdukulov RFE/RL’ye bildirdi.
‘It Is Very Important To Russia’
Ancak, Orta Asya’nın özel medyası tarafından Ukrayna’nın kapsamı oldukça çeşitlidir, ulusal hükümetlere yakın web sitelerinde sadece jeopolitik gelişmelere ilişkin kısa haberlerden, Ukrayna ordusunun cephelerine yakın hikayelere kadar, destekçi finansmanlı veya bağışçı destekli haber projelerinin bir parçası olarak hikayelere kadar uzanır.
Tam ölçekli İstila gerçekleştiğinde özel bir Kırgız haber ajansı olan 24.kg’de editör olan Mahinur Niyazova, news agency policy’sinin Moskova’nın “Özel Askeri Operasyon” formülünü haber süzgecinin özelliklerinde kullanırken hem Rus hem de Batı medyasını, hem de resmi kaynakları site üzerinde güncellediğini belirtti.
Bu, aktivistlerden eleştirilere yol açtı, çünkü web sitesinin, ardından “özel Türk Turan Taburu komutanı” Almaz Kudabek-uulu ile yapılan Ağustos 2023 röportajıyla ilgili bir “savaş propagandası” soruşturması altına girdi. Bu olayın Rusya’nın bu konudaki rolü belirsizdir, çünkü bu olay, Kyrgyz Cumhurbaşkanı Sadyr Cöptan eleştiren Kyrgyz medya kuruluşlarının geniş kapsamlı bir kovuşturmasıyla çakıştı.
Roskomnadzor, Rus medya düzenleyicisi, röportajın yayınlandığı anda 24.kg’nı Rusya topraklarında bloke etti ve kararını savaşın ilk yılına ait raporlarla açıkladı.
24.kg yeni sahiplik ve kadro değişikliklerinin ardından, 24.kg’nın da aralarında bulunduğu çalışanlar istifa eden bekleyen 24.kg ofisleri hakkında açıklama yapılmasının işlenmesiyle, Kırgız savcıları davayı artık soruşturmadıklarını duyurdu.
Roskomnadzor, Kazakistan ve Tacikistan merkezli özel haber sitelerinin savaşla ilgili raporları kaldırmayı reddettiği için web sitelerini engelledi.
Şimdiye kadar, Özbekistan’daki medya kuruluşlarının, Moskova’nın pozisyonundan; ve büyük özel web sitelerinin savaşla ilgili olduğu kendi iç medyasına sahip olduğu bilinmemektedir.
“Rusya çok duyarlı ve kelime seçimine karşı çok duyarlıdır – herkes bunu biliyor,” diyen Hollanda merkezli Turkmen.News’in baş editörü Ruslan Myatiev.
“Ancak süper otoriter Türkmenistan’ın bilgi alanında Rusya’nın sansürleri rahatlıkla uyuyabilir,” diyen Myatiev.
Geçmişte kendisini diplomatik olarak tarafsız olarak konumlandıran bir devlet olarak Türkmen devlet medyası genellikle uluslararası çatışmalar hakkında hiçbir şey söylemez, Ukrayna gibi daha yakındaki konulardan, zaten bitmiş olan ve tekrar başlama eğiliminde olan daha yakın konulardan biridir. gibi, Türkmen hükümet kaynaklarının politikalarını.
Savaş hakkında bahsi geçen tek Türkmen dilindeki raporlar, Türkmen.News, RFE/RL’nin Türkmen Servisi ve Viyana merkezli Turkmenistan Günlüğü gibi ülke dışındaki kaynaklardan gelmektedir.
“Birçok otoriter ülkede, [devlet dışı] medya bir miktar devlet kaynaklı olabilir. Ancak, Türkmenistan’da bu bağımlılık tam bir bağımlılıktır. Bu anlamda, Türkmenistan hala çokça Sovyetler Birliği’ndir.”
