“Orta Asya’yı Silikon Vadisi ile bağlamak istiyoruz” — Asror Arabjonov ABD’de Silkroad İnovasyon Merkezi’ni başlatıyor
Stanford Üniversitesi mezunu, Özbekistan doğumlu Asror Arabjanov, Kazakistanlı ortağıyla birlikte, “Silkroad İnovasyon Merkezi” platformunu başlattı. Bu platform, Orta Asya, Moğolistan, Azerbaycan ve Türkiye’den girişimleri Silikon Vadisi ile buluşturmayı hedefliyor. Kun.uz’a verdiği röportajda Asror Arabjanov, Özbekistan’daki BTK şirketlerinin Silikon Vadisi ile nasıl çalışabileceği ve BTK ihracatını artırma potansiyeli hakkında konuştu.
“Teknoloji şirketlerini birleştiren bir platform başlattık”
Yaklaşık 7-8 ay önce, Stanford Üniversitesi yakınındaki bir ofiste “Silkroad İnovasyon Merkezi” platformunu başlattık. Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan olmak üzere beş Orta Asya ülkesinin girişimci kurucuları, ayrıca Moğolistan, Azerbaycan ve Türkiye’den girişimcilerle çalışıyoruz. Onların Silikon Vadisi’nde yer almasını kolaylaştırıyoruz. Amacımız girişimci kurucular topluluğu oluşturmak.
Bazı kurucular biraz geride, bazıları risk sermayesi yatırımcılarından para topladı, bazıları da ürünlerini zaten ABD pazarında satıyor. Bilgisi olanlar, yeni başlayanlara bilgi paylaşımını bu platform aracılığıyla gerçekleştiriyor. Lojistik veya diğer gelişmiş endüstrilerde farklı topluluk sektörleri, çeşitli etkinliklerde ve konferanslarda bir araya geliyor. Ancak teknoloji şirketleri lehine birleştirici bir platform bulunmuyor. Girişimlerin hepsi ağlar etrafında inşa edilir, çünkü ne kadar çok bağlantınız olursa, risk sermayesini çekmek ve ilk müşterileri bulmak o kadar kolay olur. Eğer aynı bölgeden gelirlerse risk sermayesi, girişimciler, veya herhangi bir şirkette çalışan insanlar da olsa, birbirleriyle iletişim ve işbirliği bahsinde faydalıdır.
Dolayısıyla, eğer bir yazılım geliştirdiyseniz ve bunu ABD pazarına sunmak istiyorsanız, müşterileriniz büyük teknoloji şirketleri ise, örneğin Google, Facebook ve benzeri firmalarda çalışan kişiler olabilir. Eğer bu kişileri bu platform aracılığıyla tanırsanız, işiniz çok daha kolay olur.
Silikon Vadisi’ne gelmek, bazıları için büyük bir adım olabilir. Bu yüzden, pandemi sonrasında fiziksel olarak burada oturmak zorunda olmadığımızı fark ettik. Bazıları Silikon Vadisi’nden değişikliklerin çıkmadığını söyleyebilir. Hindistan, İsrail ve koşullarımıza benzer olan Belarus gibi ülkeler de kendi BTK merkezlerini oluşturdular. Ancak, Silikon Vadisi hala lider BTK merkezidir.
“Silikon Vadisi’ndeki büyük BTK şirketleriyle anlaşmalar yapmamız gerekiyor”
Haberleşme Bakanlığı’nın 2030 yılına kadar dünya pazarında 5 milyar dolarlık BTK hizmeti üretme görevlerinden biri, yabancı şirketlere hizmet sunmaktır.
Son dönemdeki büyümemiz, örneğin EPAM belirli nedenlerden dolayı buraya taşındı gibi büyük şirketlerin bize gelmesinden kaynaklandı. Ancak hala 5 milyar dolar büyük bir rakamdır. Bunun bir yolu, doğrudan Silikon Vadisi’ndeki büyük BTK şirketleri ile anlaşma yapmaktır. Bunu bizim BTK şirketlerinin tamamı için dış kaynak kullanım mekanizmasına geçmesi ve buradaki büyük şirketlere hizmet sunmaya başlaması anlamına gelir. Google veya Microsoft olsun, bu şirketlerle anlaşma yapmak zorundalar. Örneğin, Hindistan’ın Infosys şirketinin en büyük müşterilerinden biri Microsoft’tur. Microsoft etrafında, ofisler kurarak ABD ve Hindistan pazarına hizmet sunarlar. Özbekistan da bu yoldadır, bu da demektir ki BTK profesyonellerimiz yabancı pazarlara hizmet sunmaya başlamıştır. Ancak bugün, Microsoft veya Google gibi şirketlere hizmet sunarken Hindistan gibi pazarlarla rekabet edemiyoruz. Bir yandan diğer ülkelerdeki fiyatlar bizimkinden çok daha ucuzdur, öte yandan IT profesyonellerindeki son zamanlardaki kıtlıktan dolayı fiyatlarımız da oldukça artmıştır. Bir yolu, hizmet ürünlerini startuplara doğru yönlendirmektir.
“Eğer Skype benzeri bir şirket, Özbekistan’dan çıksaydı…”
Ukrayna ve Belarus’un pazarları neden büyük BTK merkezlerine dönüştü, ABD’nin bu yerlere büyük dış kaynak kullanımı yapmasının sebebi, ürün ve hizmet sunmaya başlamalarından kaynaklanmaktadır.
Avrupa’da Skype, Unicorn statüsüne (bir milyar ABD dolarından daha fazla değere sahip özel bir şirket) ulaşan ilk şirketti ve başlangıçta Unicorn olarak değerlendirilmiş ve daha sonra yabancı yatırımcılara satılmıştı. Bu olayın ardından, ülkenin kendi startup ve risk sermayesi ekosistemi gelişti ve sonucunda çok büyük şirketler ve girişimler ortaya çıktı.
Örneğin, Skype’a benzeyen bir şirket Özbekistan’dan çıksa, tüm dünya pazarına hizmet sunardı. Şirket kurucusu için en büyük endişe, Özbekistan pazarı olurdu. Özbekistan’da 36 milyon nüfusu var, bunların bir milyonu İngilizce konuşabiliyor ve 700 binisi BTK alanında bilgi sahibi ve yazılım yazabiliyor. Şirket, çalışanına yıllık 150 bin dolar maaş ödeme yerine, daha ekonomik işgücü aramak için Özbekistan pazarına döner. Bu trendi zaten görmeye başladık: ABD pazarında ürünlerini sunan ve ana ofisleri kendi ülkelerinde bulunan, Kazakistan ve Kırgızistan’dan girişimler tanıyorum.
Argümanımız, doğrudan dış pazarlarımızın, BTK şirketlerimizin dış kaynak kullanımıdır. Öncelikle, kendi ülkemizde startuplara destek vererek BTK ürünleri sunarak unicorn’ları yetiştirmemiz gerekiyor. Unicorn’ların geliri, her zaman BTK ihracatından daha yüksek olmayabilir, ancak bu ikincisi olmadan ilk bahsi düşünemezdik. Operasyon yürüttüğümüz ülkelerden zeki startup kurucularının bize gelmesi ve diyalog kurmasıda isteniyor.
Risk sermayeleri üzerinde çalışıyoruz. Yarın burada para toplamak isterlerse ve bizimle bağlantı kurarlarsa, onlara yatırım düşünebiliriz. Burada her startup kurucusunu desteklemeye başladık.
Amacımız, startup topluluğunu toplamak ve birleştirmek, ardından eğitim oturumları ve yarışmalar düzenleyerek, Silikon Vadisi’nin lider sahiplerini getirerek, faydalanabilecekleri bir platform ve merkez oluşturmak.
“Daha büyük ve hızla büyüyen pazarların problemlerini çözmeye başlamamız gerekiyor”
Birçok Özbek startup kurucusuyla konuşurken, küçük bir pazar üzerine odaklanmanın en büyük hatalarından biri olduğunu fark ediyorum. Diğer ülkelerde zaten çözümlenmiş olan sorunları çözmeye çalışıyorlar.
Özbekistan’ın nüfusu 36 milyon ve GSYİH’si yaklaşık 80-90 milyar dolar. Ancak, bu hala çok küçük bir pazar ve buradan unicorn’lar ortaya çıkarmak zor. Eğer startuplara tavsiyede bulunacak olsaydım, onlara hızla büyüyen büyük pazarların problemleri ile uğraşarak başlamalarını söylerdim.
Örneğin, Hindistan pazarı büyük ve hızla büyüyor, aynı şekilde Latin Amerika da öyle. Avrupa büyük, ancak hızlı büyümüyor, aynı şey Japonya için de geçerli. Bu yüzden büyük ve hızla büyüyen pazarlara yönelmeliyiz. Küresel düşünürsek ve küresel problemlere çözümler sunarsak, Özbekistan’dan çıkacak şirketlerin de bir milyar dolar değerlemelerine ulaşabileceğine inanıyorum.
Şu an, Silikon Vadisi’ndeki risk sermayelerinden en çok fon almakta olan startuplar, yapay zeka kullanımını ve bu hizmeti sunmayı kullananlardır. Diğerlerine göre daha yüksek değerlemeler almaktadır ve daha hızlı ve büyük miktarlarda para toplamaktadırlar. Bu yön üzerinde çalışmamız gereken alandır. 20 yıl sonra pişmanlıkla geriye dönmemek adına matematik ve fizik alanındaki okullarımızı güçlendirmemiz gerekmektedir; yazılımda önemli inovasyonlar bu yönde meydana gelmektedir.
Madina Ochilova tarafından yapılan röportaj.
