Özbekistan Emeklilik Sistemini Reform Edecek, Emeklilik Yaşını Artırabilir
Özbekistan, ülkenin emeklilik sistemini reforme etmek için kapsamlı bir kavram taslağı oluşturmak üzere bir çalışma grubu kurdu. Bu girişim, devlet emeklilik hizmet sisteminin modernize edilmesi ve mevcut zorlukların ele alınması için daha geniş çabaların bir parçasıdır. Bakanlar Kurulu’nun son kararı gereği, kavram taslağının 2025 yılının 1 Mart’ına kadar Cumhurbaşkanlığı İdaresi’ne sunulması beklenmektedir.
Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi ve Maliye Bakanı Cemşid Kuçkarov’un başkanlığını yaptığı çalışma grubunda, İlk Bakan Yardımcısı İlhom Norkulov ve Cumhurbaşkanlığı altındaki Stratejik Reformlar Ajansı Direktörü Bahodir Rahmatov gibi önemli figürler yer almaktadır. Çeşitli bakanlık ve kurumlardan temsilciler yanı sıra, Uluslararası Para Fonu (IMF), Asya Kalkınma Bankası (ADB) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) gibi uluslararası kuruluşlardan uzmanlar da katkı sağlayacak.
Grup, mevcut emeklilik sistemi üzerinde analizler yapacak, eksikliklerini belirleyecek ve sürdürülebilirliğini sağlamak için çözüm önerileri sunacak. Ana hedefler arasında sosyal adaletin güçlendirilmesi ve sistemini güçlendirmek için uluslararası en iyi uygulamalardan yararlanılması bulunmaktadır. Reform, özellikle ülkenin nüfusu ve iş gücü piyasasının değiştiği ortamlarda, emeklilik sisteminin uzun vadede geçerli kalmayı hedeflemektedir.
Bu girişimin bir parçası olarak, çalışma grubuna halkı medya ve sosyal ağlar aracılığıyla bilgilendirmek ve önerilen reformlar hakkında görüş toplamak için anketler düzenlemek görevi verilmiştir.
Reforma olan ihtiyaç, Dünya Bankası’nın son önerileri tarafından vurgulanmıştır. Nisan 2023 raporunda, Dünya Bankası Özbekistan’a emeklilik yaşı 65’e yükseltme önerisinde bulundu, bu da 2025 yılında başlayacaktır. Önerilen artış aşamalı olarak gerçekleşecek, emeklilik yaşı her yıl 3-4 ay yükseltilecektir.
Dünya Bankası, bu aşamalı yaklaşımın ülkenin demografik baskıları yönetmesine ve mali istikrarı sağlamasına yardımcı olacağını vurguladı. Banka, bu tür değişikliklerin ülkenin iş gücü büyüme potansiyelinin tükenmeden -yaklaşık 2040’ların ortası- uygulanmasının rekabet avantajı sağlaması için kritik olduğunu belirtti. Ayrıca, rapor, yüksek doğum oranları ve emeklilik yaşı olan komşu ülkelerin bazı avantajlara sahip olduğunu da vurguladı.
Temmuz 2024’te Stratejik Reformlar Ajansı, Özbekistan nüfusunun sadece %38’inin emeklilik sistemi kapsamında olduğunu, bunun büyük ölçüde yüksek düzeyde kayıt dışı istihdamdan kaynaklandığını açıkladı. Ajans ayrıca, ülkenin emeklilik katkılarının nispeten yüksek (12-25%) olmasına rağmen, faydaların diğer ülkelere göre orta düzeyde olduğunu belirtti. Bu dengesizliğin ele alınması, devam eden reform çabaları için ana zorluklardan biridir.
Önerilen emeklilik reformu, Özbekistan’ın emeklilik sistemi ve uzun vadeli kamu finanslarının mali sürdürülebilirliğini sağlamak için önemli bir adım olarak görülmektedir. Hem yerel hem de uluslararası uzmanların katılımıyla reform, ülkenin gelecekteki ihtiyaçlarına uygun ve adil bir sistem oluşturmayı amaçlamaktadır.
