Özbekistan, milli güvenliği güçlendirmek için yeni Devlet Sırları Kanunu’nu yürürlüğe koyuyor
Özbekistan Devlet Başkanı, insan hakları ihlalleri, özgürlükler ve hukuki ihlaller konusundaki bilgilerin devlet kurumları ve yetkilileri tarafından sınıflandırılmasını yasaklayan yeni bir kanunu imzaladı. Devlet Güvenlik Hizmeti (SSS), devlet sırlarıyla ilgili konularda yetkili kurum olarak belirlendi.
27 Aralık 2024 tarihinde, Özbekistan Devlet Başkanı, Devlet Sırları Kanunu’nu imzaladı. Kanun, imzalandıktan üç ay sonra, yani 29 Mart 2025 tarihinde yürürlüğe girecek.
Belge, devlet sırlarıyla ilgili temel kavramları aşağıdaki gibi tanımlar:
– Ulusal öneme sahip devlet bilgileri: Bu bilgilerin ifşası, Özbekistan’ın savunma kapasitesini, ulusal güvenliğini veya ekonomik ve siyasi çıkarlarını olumsuz etkileyebilir.
– Devlet sırları: Ulusal önem ya da hizmet sırları olarak sınıflandırılan, ifşası Özbekistan’ın güvenliğine zarar verebilecek bilgiler. Bunlar devlet tarafından korunur ve gizlilik gerektirir.
– Hizmet sırları: Devlet sırlarını ele alan, askeri, ekonomik, siyasi, bilimsel, teknik, istihbarat, karşı istihbarat ve operasyonel faaliyetlerle ilgili olan kuruluşlara ait bilgiler. Bunların ifşası, bu kuruluşların çıkarlarına zarar verebilir. Hizmet sırları ulusal öneme sahip devlet bilgilerinin bir parçası olabilir.
Devlet sırlarıyla ilgili birleşik devlet politikası Devlet Başkanı tarafından belirlenir. Bakanlar Kurulu, yasal düzenlemeleri geliştirme, prosedürleri oluşturma ve devlet sırlarının yabancı devletlere, uluslararası kuruluşlara veya tüzel kişilere aktarımını inceleme yetkisine sahiptir.
Devlet Güvenlik Hizmeti (SSS), devlet sırlarıyla ilgili faaliyetleri denetlemek için yetkili kurum olarak belirlenmiştir. Kanunu geliştiren SSS, devlet sırlarıyla çalışma konusunda organizasyonlara lisans verme, faaliyetlerini denetleme ve gizlilik düzenlemelerine uyumu sağlama konularında sorumludur. Ayrıca, devlet sırlarıyla ilgili ihlalleri araştırır.
Devlet sırları dört ana sektöre ayrılır: askeri sırlar, dış politika ve dış ekonomik faaliyetlere ilişkin sırlar, istihbarat, karşı istihbarat, operasyonel ve devlet güvenliği bilgilerine ilişkin sırlar ve ekonomi, eğitim, bilim ve teknoloji alanındaki sırlar.
Askeri sırlar, Özbekistan Silahlı Kuvvetleri’nin bileşimini, konuşlandırılmasını ve tedarikini, savunma harcamalarını ve devlet savunma sözleşmelerini içeren 20 bilgi türünü kapsar.
Dış politikaya ve dış ekonomik faaliyetlere ilişkin sırlar, erken ifşası Özbekistan’ın çıkarlarına zarar verebilecek dış politika stratejileri gibi altı bilgi türünü içerir.
Devlet güvenliği sırları, istihbarat ve karşı istihbarat faaliyetleri, güvenli iletişim ağları, Özbekistan’ın egemenliğine karşı işlenen suçlar konusunda bilgiler gibi dokuz kategoriyi kapsar.
Ekonomik ve teknolojik sırlar, savaş zamanı ekonomik göstergeler, ender metal üretim verileri ve yeraltı kaynakları hakkında detaylar gibi 25 kategoriyi içerir.
Kanun devlet sırlarını üç gizlilik seviyesine ayırır: “Çok Gizli”, “Yüksek Dereceli Gizli” ve “Gizli”. Gerek ulusal öneme sahip bilgilere gerekse hizmet sırlarına “Çok Gizli” veya “Yüksek Dereceli Gizli” atamaları yapılabilir. Devlet sırları olarak sınıflandırılmayan bilgiler bu atamaları alamazlar.
Gizlilik süreleri şu şekildedir: ulusal önem taşıyan bilgiler için 30 yıl, hizmet sırları için 10 yıldır. Ulusal önem taşıyan bilgiler için uzatmalar uzman incelemesine tabi tutulabilir.
Belirli bilgiler sınıflandırılamaz; örneğin acil durumlar ve kamu yaşamı, sağlık, çevre bilgisi, suç istatistikleri, makroekonomik göstergeler ve bütçe parametreleri gibi bilgiler bu kategoride yer alır. İnsan hakları ihlalleri ve devlet kurumları tarafından yapılan hukuki ihlallerle ilgili bilgiler de bu sınıflandırmadan muaf tutulur.
Bireylere ve kuruluşlara SSS onayı ile devlet sırlarına erişim hakkı verilebilir. Bu erişimi alanlar, gizliliği koruma konusunda yazılı bir taahhütname imzalamalı ve sınırlı haklara; örneğin Özbekistan dışında seyahat etme sınırlamalarına, katlanmalıdırlar. Bu sınırlamalar, erişim hakları iptal edildikten sonra üç yıla kadar, gizlilik seviyesine bağlı olarak devam edebilir.
Devlet sırları kanunlarına uyulmaması durumunda, Ceza Kanunu gereğince cezalandırma yapılmaktadır; örneğin yetkisiz ifşa (Madde 162) için en fazla 8 yıl, sınıflandırılmış belgelerin kaybolması (Madde 163) için en fazla 5 yıl ve devlet sırlarını içeren hainlik veya casusluk (Madde 157 ve 160) için en fazla 20 yıl.
1993 yılında devlet sırlarını korumaya ilişkin yasayı değiştiren bu kanun, halkı öneminin farkında olmaları için bilinçlendirme kampanyalarını zorunlu kılar. Hükümetin ayrıca, yeni düzenlemeleri üç ila altı ay içerisinde geliştirmesi gerekmektedir.
