Özbekistan’ın toplam dış borcu 64.1 milyar dolara ulaştı
Özbekistan’ın toplam dış borçlarının dinamiklerinde artış gözlemlenmektedir, devlet borcunun 4.2 milyar dolar arttığı ve kurumsal kredilerin 6.6 milyar dolar arttığı görülmektedir.
Özbekistan Merkez Bankası ülkenin 2024 ödemeler dengesi, uluslararası yatırım pozisyonu ve dış borç göstergelerini yayınlamıştır. Geçtiğimiz yılın sonuna kadar, hükümet ve kuruluşlar tarafından yabancı ülkelerden, uluslararası finansal kuruluşlardan ve yatırımcılardan çekilen toplam yabancı borcun 64.1 milyar dolar olduğu bildirildi. Bu borcun 33.9 milyar doları devlet tarafından garanti edilirken, geri kalan 30.2 milyar dolar kurumsal (garantisiz) dış borç oluşturmaktadır.
Karşılaştırma yapmak için, 2023 yılında toplam dış borç 53.3 milyar dolar (devlet dış borcu 29.7 milyar dolar ve kurumsal dış borç 23.6 milyar dolar) idi.
Merkez Bankası’nın hesaplamalarına göre, kurumsal dış borç son yıllarda daha hızlı büyümektedir. Bu durum, ulusal şirketlerin uluslararası finansal piyasalardaki katılımının artmasından kaynaklanmaktadır.
Özbekistan’ın ödemeler dengesi, uluslararası yatırım pozisyonu ve dış borçları hakkında yayımlanan bilgilere göre, kurumsal dış borçlar şirketlerin ve bankaların sermayelerindeki devlet mülkiyetine sahip yabancı borçları içerir. Bu borçlar devlet garantisi olmadan çekilir ve ödemeler şirketin veya bankanın kendi fonlarından yapılır. Örneğin, Londra Borsası’nda listelenen Navoi Madencilik ve Metalurji Kompleksi tarafından ihraç edilen Eurobondlar ödemeleri dış borçlar bileseninde yansıtılır ve bu taahhütler için hükümet garantisi sağlanmaz.
Buna karşın, devlet dış borçları hükümet tarafından çekilen ve hükümet garantisi altında olan taahhütleri içerir.
2024 yıl sonuna kadar, devlet dış borcunun 17.9 milyar dolarının sabit faiz oranında ve 15.64 milyar dolarının değişken faiz oranında olması beklenmektedir.
Devlet dış borcu üç ana kredi yönünden kaynaklanmaktadır. Özellikle, ülkenin dış borcunun %57’si uluslararası finansal kuruluşlardan, %31’i yabancı hükümetlerin finansal kuruluşlarından ve kalan %12’si uluslararası yatırımcılardan gelmektedir.
2024 yılı sonuna kadar Özbekistan’a tahsis edilen en büyük dış borçlar, toplamın %23’ü olan 7.63 milyar dolarla Dünya Bankası’ndan gelmektedir. İkinci büyük alacaklı ise ülkenin borç tutarının 7.4 milyar dolarıyla Asya Kalkınma Bankası’dır (%22).
Üçüncü büyük borçlar uluslararası yatırımcılardan 4.1 milyar dolar olarak çekilmiştir.
Devlet garantisi altında alınan krediler çeşitli sektörlere dağıtılmıştır. Özellikle, geri ödenebilir dış borcun yaklaşık %45’i olan 15.3 milyar dolar devlet bütçesini desteklemek içindir.
Toplam borcun %17’si olan 5.74 milyar dolar enerji ve yakıt endüstrisine ayrılmıştır. Ayrıca önemli dış borç kaynakları aşağıdaki sektörlere yönlendirilmiştir:
– Tarım ve su yönetimi – 2.9 milyar dolar (%9)
– Ulaşım ve ulaştırma altyapısı – 2.85 milyar dolar (%8)
– Sağlık, eğitim, bilgi ve iletişim teknolojileri ve diğer sektörler – 2.45 milyar dolar (%7).
Özbekistan’ın devlet borcu 2025 yılı sonunda 45.1 milyar doları bulması beklenmektedir ve bu yıl için planlanan GSYİH’nın (%125 milyar) %36.7’sini oluşturması beklenmektedir. Bu yıl toplam 5.5 milyar dolar dış borç çekilmesi planlanırken, bunun 3 milyar doları bütçe desteği için, geri kalan 2.5 milyar doları ise yatırım projeleri için ayrılacaktır.
2026 yılına kadar ülkenin GSYİH’nın 140 milyar doları aşması beklenmektedir. İlk analizlere göre, makroekonomik ve mali göstergeler stabil kalırsa, devlet borcunun GSYİH’ya oranının 2026 yılında %37.9 olması beklenmektedir. Bu da devlet borcunun 53 milyar doları aşacağı anlamına gelmektedir.
Artan dış borçlarla birlikte, devlet bütçesinden borcun hizmeti için yapılan masraflar da artmaya başlamıştır. Örneğin, 2023 yılında bu amaçla 8 trilyon Özbek somu ayrılmışken, 2024 yılında bu miktar önemli ölçüde artarak 14.5 trilyon Özbek somu olarak gerçekleşmiştir.
Önümüzdeki yıllarda borç faizlerinin hizmeti için harcanan giderlerin artması beklenmektedir. Özellikle, 2025 yılında borç faiz hizmeti için 21.1 trilyon Özbek somu ayrılacak, 2026 yılında 30.3 trilyon Özbek somu ve 2027 yılında ise 33.8 trilyon Özbek somu tahsis edilecektir.
