Self determinasyonun anlamı ve tarihçesi – Son Haberler
Self determinasyon veya Türk Dil Kurumu tarafından tavsiye edilen şekliyle kendi kaderini tayin hakkı, ulusların kendi geleceklerini belirlemesi anlamına gelir. Bu kavram, genel olarak milletlerin siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel durumlarını kendi iradeleriyle belirlemeleri olarak tanımlanır. Kendi geleceğini belirleme hakkı sadece ulusa aittir ve hiç kimse ulusun yaşamına zorla müdahale etme, okullarını ve diğer kurumlarını yok etme, gelenek ve göreneklere saldırma, dilini baskı altına alma ve özgürlükleri kısıtlama hakkına sahip değildir. Kelime, İngilizce “Self determination” kelimesinden türetilmiştir.
Birleşmiş Milletler, devletlerin toprak bütünlüğünün self determinasyon hakkından daha üstün olduğunu kabul eder. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu dönem sözcüsü Miroslav Lajcak; self determinasyonun temel bir hak olduğunu ancak bu hakkın kullanılabilmesi için iki şartın gerektiğini ifade etmiştir:
– Bu hak kullanılırken devletlerin toprak bütünlüğü ihlal edilmemelidir.
– Bu hak kullanılırken, meselede taraf olan herkes mutabakat içinde olmalıdır.
KAVRAMIN TARİHİ
Kökleri açısından, kavramın kökeni 1795 yılında yayınlanan İnsan ve Vatandaş Hakları bildirisine kadar gitmektedir. Bu terimin ilk kullanımı, ulus devlet kavramının ortaya çıkmaya başladığı 18. yüzyıla kadar sürdürülebilir. Ancak kavramın modern anlamda şekillendiği dönem 20. yüzyılın başlarındaki kullanımdır. Bu kavram, Bolşevik lider Vladimir Lenin tarafından 1914 yılında ortaya atılmış ve ardından Birinci Dünya Savaşı yıllarında ve sonrasında ABD Başkanı Woodrow Wilson terimlenin sık sık kullanmıştır. Bununla birlikte, terim Wilson İlkeleri olarak bilinen 14 maddelik bildirgenin hiçbir maddesinde yer almamıştır.
