Son 5 yılda Bukhara’da yeşillik %37, Taşkent’te ise %33 azaldı.
Uzmanlar Makroekonomik ve Bölgesel Çalışmalar Enstitüsü (IMTS) tarafından yapılan analize göre, Özbekistan’daki şehirlerin genişlemesi ve çevre üzerindeki etkisi incelendi. Buna göre, 2017-2021 yılları arasında en fazla ev Samarkand, Kaşkadar, Buhara bölgelerinde ve Taşkent şehrinde inşa edildi. Sonuç olarak, bazı şehirlerde yeşillik oranı %37’ye düştü.
Makroekonomik ve Bölgesel Çalışmalar Enstitüsü’nün çalışmalarına göre, dünya genelinde şehirler iki ana şekilde gelişmektedir, yani dışa doğru genişleme – yatay veya yukarı doğru büyüme – dikey. Şehir genişlemesinin 3 ana senaryosu bulunmaktadır. Bu nüfus yoğunluğunun azaldığı, değişmediği veya arttığı şeklinde gerçekleşebilir. İlk ve ikinci senaryolar genellikle şehir alanının dışa doğru genişlemesini temsil eder. 3. senaryoya göre, şehir dikey olarak büyüyecek ve nüfus yoğunluğu artacak.
Şehirlerin dikey büyümesinin aşağıdaki avantajları vardır:
– arazi kullanımının optimize edilmesi,
– altyapı yatırımlarının azaltılması,
– şehir içi seyahat sürelerinin azaltılması,
– insanlar arasında bilgi ve bilgi alışverişinin hızlandırılması,
– daha sürdürülebilir kentsel gelişimin desteklenmesi.
Aynı zamanda dikey büyüme, bilgi tabanlı yönetim modellerinin uygulanmasını gerektirir.
Özbekistan’da ev sayısı (konut) 2012-2016 yılları arasında %6,6 artarken, 2017-2021 yıllarında artış önceki 5 yıla göre 3 kat daha fazla oldu – %20,3. Bu dönemde en çok ev Samarkand, Kaşkadar, Buhara bölgelerinde ve Taşkent şehrinde inşa edildi.
Analiz sonuçlarına göre, 2021-2022 yıllarında Sardoba, Jondor, Peşku, Hocaabad, Söh vb. bölgelerinde dikey büyüme en yüksek seviyede gerçekleşti. Navoi, Jizzah, Zarafshan, Buhara ve Andican şehirlerinde de dikey büyüme daha fazla oldu.
77 ilçe ve şehirde, kullanıma alınan evlerin toplam alanında çok katlı konutların payı %30’dan daha azdır. Bozatov, Kegeyli, Karauzak, Buston, Yangiabad, Tomdi, Altinsoy, Mirzaabad, Sayhunabad ilçeleri ve Gazgan, Şirin ve Angren şehirlerinde çok katlı evler hizmete alınmadı.
IMTS ayrıca dikey şehirlerin dezavantajlarını da analiz etti. Dikey şehirler, altyapı gereksinimleri, çevresel etki ve yaşanabilirlik açısından zorluklar sunabilir. Örneğin, Özbekistan’daki bu tür şehirlerin çoğunda, imar planı geliştirilmemiş veya tamamlanmamıştır. İmar planına sahip alanlarda bile plansız arazi tahsisi düzensiz yapılaşmalara neden olmuş ve bu durum devam etmektedir. 2021’de, cumhuriyette 814 durumda imar planına uyulmadığı tespit edilmiştir.
İnşaat çalışmalarının hızlanması, yeşillik seviyesini etkilemedi. 2022’de, 2017’ye göre Taşkent’in Şeyhantahur ilçesinde yeşillik %26, Yakkasaray’da %23, Almazar’da %33 ve Mirzo Ulugbek’te %18 azaldı. Bu durum cumhuriyetin diğer bölgelerinde de gözlemlendi. Buhara şehir merkezinde yeşillik oranı %37 azaldı.
Enstitünün bilim insanları, yeşil alanların insan sağlığı üzerindeki etkisine dair uluslararası yapılan çalışmaları inceledi ve yeşil alanları korumak için öneriler ve önerilerde bulundu.
JAMA Network Open’da yayınlanan bir araştırmaya göre, bulvarları, halka açık parkları ve diğer yeşil alanları ziyaret eden insanların mental sağlığı doğrulanmıştır. Haftada 3-4 kez yeşil alanları ziyaret edenlerin, bir kez veya daha az ziyaret edenlere göre %33 daha az mental sağlık ilacı, %36 daha az tansiyon ilacı ve %26 daha az astım ilacı kullandığı tespit edilmiştir.
Nature.com’da yayınlanan bir rapora göre, haftada 2 saat doğada geçirmek kaygı veya depresyon, yüksek tansiyon ve kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Doktorlar, belirli ilaçlar yerine doğada daha fazla zaman geçirmeyi önermektedir. 1998’de Yeni Zelanda’da doktorlar yeşil alanlarda zaman geçirmeyi reçete ettiler, Japonya’da ise orman havasının bir tür ekoterapi olarak kullanıldığı görülmektedir.
