Türkiye’nin Seçim Kutuları: Anayasal Düzenin 147 Yıllık Tarihi
Türkiye’nin İlk Anayasalı Düzeni ve Parlamentosu
Türkiye’nin ilk anayasalı düzeni ve parlamentosunun 147 yıllık bir geçmişi bulunuyor. Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu çöküş tehlikesi ve etnik isyanlar ile sarsıldığı bir dönemde, Yeni Osmanlılar anayasalı ve meclisli bir sisteme geçilmesi gerektiğini savundular. Sultan Abdülaziz tahttan indirilerek yerine V. Murat padişah oldu. Ancak, yeni padişahın akıl sağlığının bozulduğu gerekçesiyle II. Abdülhamit saltanata geçti.
II. Abdülhamit tahta çıktıktan sonra, kanunuesasinin ilan edileceğini belirtmedi. Bunun yerine ilk önce seçimler yapılması ve geçici bir yasa olan “Talimatı Muvakkate”nin yürürlüğe konulması yoluna gidildi. Toplam 130 milletvekili seçildi ve ilk anayasa İstanbul Konferansı’nın açılış günü olan 23 Aralık 1876 tarihinde padişah tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi.
İlk seçimlerde her vilayetin belirtilen sayıdaki mebusu seçerek İstanbul’a gönderemediği görüldü. Mebus sayısı 115 ile 117 arasında değişiyordu. Meclisi Mebusan başkanlığına Ahmet Vefik Paşa, Meclisi Âyan başkanlığına ise Server Paşa getirildi. İlk mebuslar vilayet meclisi üyeleri arasından seçildi.
Meclisi Mebusanın ilk dönemi savaş nedeniyle kapanırken, ikinci dönemde mebus sayısı düştü ancak II. Abdülhamit Yıldız Sarayı’nda olağanüstü toplantı düzenledi ve meclis süresiz tatil edildi. Böylece “Meşrutiyetin meclissiz dönemi” başladı.
Muhaliflerin artan baskısı sonucu II. Abdülhamit, Kanunuesasi’yi yeniden yürürlüğe koydu ve seçimlere gidilmesini sağladı. Ancak, Meclisi Mebusan üyelerinin tutuklanması ve işgal sonrası toplanan son meclis feshedildi. Osmanlı Mebusan Meclisi bir daha toplanamadı.
Türkiye’nin ilk anayasalı düzeni ve parlamentosu, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde aktif rol oynadı ve ülkenin modernleşmesinde büyük önem taşıdı. Bu süreç, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar devam etti.
