Ülke, Bağımsızlık için Hayatlarını Veren Kahramanları Anıyor
6 Ekim 1849’da, 1848-1849 Macar Devrimi ve Bağımsızlık Savaşı’nın on üç subayı günümüz Romanya’sında bulunan Arad şehrinde idam edildi ve aynı gün eski Başbakan Lajos Batthyány’ın idam cezası Pest’te infaz edildi. Yenilmiş Bağımsızlık Savaşı sonrası intikamın bir sonucu olan bu idam serisi, Viyana Ayaklanması’nın yıldönümü ile aynı güne denk getirildi ve Macar halkı her yıl milli yas günü olarak anmaktadır.
Mayıs ayının sonunda Ludwig von Welden’in istifasının ardından, “Brescia’lı Hayna” lakaplı Julius Jacob von Haynau, İmparatorluk Avusturya Ordusu’nun yeni komutanı oldu ve Franz Joseph I’in emriyle işgal edilen bölgelerde ‘isyan’ destekçilerine karşı acımasız bir av başlattı.
Arad’ın On Üç Şehidi, mahkeme tarafından iki kriter temel alınarak seçildi:
1. Hepsi Imperial Avusturya Ordusu’nda subay olarak askeri kariyerlerine başlamışlardı.
2. Hepsi İmparatorluk Bildirisi olarak adlandırılan 3 Ekim 1848 tarihli İmparatorluk Manifestosu’nun yayınlanmasından sonra bağımsız ordu birliklerine liderlik ettikleri biliniyordu.
Mahkemenin iddiası, subayların idam cezasının zaten Haynau’nun çevresinde kararlaştırıldığıydı. Sanıklara adil bir yargılama yapılmadı, çünkü savcılık aynı zamanda “savunmayı” da temsil ediyordu ve karar infazdan iki gün önce kendilerine iletilmişti. 26 Eylül’de mahkeme, subayların hepsini Haynau’nun istediği gibi idam cezasına çarptırdı, ancak dört durumda (Vilmos Lázár, Aristid Dessewffy, József Schweidel ve Ernő Kiss) ceza kurşuna çevrildi.
Subaylara paralel olarak, Avusturya mahkemesi ayrıca Macaristan’ın ilk sorumlu hükümeti Başbakanı Kont Lajos Batthyány’ı da yargıladı ve isyanın yanı sıra 6 Ekim 1848 Viyana Ayaklanması’nın organizasyonuna da katılmakla suçlandı. Batthyány davasında da ölüm cezası önceden belirlenmişti, ancak yargıçlar başlangıçta İmparator’un Kont’u affedeceğini düşünmüştü; bu, yasal olarak sorgulanabilir olan duruşmadan önce, Franz Joseph I, cezaları gerçekleştirmek için Haynau’ya serbest el verdi ve mahkûmu ona teslim etti.
Haynau, idamın en aşağılayıcı yöntemi olan idam cezasını asmayı ısrar etmişti, ancak Batthyány, karısının getirdiği bir hançerle kendisine yaralar açmayı başardı ve cezanın infazını engelledi, böylece bir kurşunla idam edildi.
Haynau, eski Başbakanın ve on üç subayın infazını, Viyana Ayaklanması’nın yıldönümü ve 6 Ekim 1848’de İmparatorluk Savaş Bakanı Theodor Franz, Kont Baillet von Latour’un suikastıyla eşleştirmeyi bilinçli bir şekilde zamanlamıştı. Bu acı dolu günde, Arad’da şu şekilde yaşandı: Haynau’nun emriyle, önce kurşuna çarptırılan dört subay – Lázár, Dessewffy, Kiss ve Schweidel sırasıyla – idam edildi, ardından asmak için seçilen generaler takip etti. Saat 06:00’da Ernő Poeltenberg sırayı açtı, ardından Ignác Török, György Láhner, Károly Knézićh, József Nagysándor, Kont Károly Leiningen-Westerburg, Lajos Aulich ve János Damjanich takip etti. Károly Vécsey üzerinde en korkunç ceza uygulandı, çünkü arkadaşlarının ölümünü izlemek zorundaydı; ardından kendisini uğurlayacak kimse kalmadı.
Tanıklara göre, on üç şehit subay idamcılarına cesurca karşı koydu ve cesetleri akşama kadar caydırıcı bir şekilde dışarıda bırakıldı.
Arad’ın şehitleri ve ilk sorumlu başbakanın suikastıyla, Haynau’nun örgütlediği intikaların zirvesine ulaştı ve bu sadece Macaristan’da değil, Avrupa’da da büyük tepkilere sebep oldu.
Arad’ın on üç şehidinden bahsediyoruz fakat 1849 yılında değil, öncesinde (Norbert Ormai – 22 Ağustos 1849) ve sonrasında (Lajos Kazincy – 25 Ekim 1849 ve Ludwig Hauk – 19 Şubat 1850) idam edilen üç kişiyi de ekleyebiliriz.
