Uzmanlar, AB-Orta Asya İlişkilerindeki Fırsatlar ve Zorlukları Tartışıyor.
ASTANA – Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell, 1-3 Ağustos tarihlerinde Kazakistan ve Kırgızistan’a resmi ziyaretini tamamladı.
Borrell, Kazakistan’da Devlet Başkanı Kassym-Jomart Tokayev ve Kırgızistan yöneticileriyle yüksek düzeyde görüşmeler gerçekleştirdi ve resmi açıklamaya göre, “zorlu bir jeopolitik ortamda AB’nin her iki ülkeyle ve Orta Asya bölgesiyle ilişkilerini daha da geliştirme konusundaki taahhütünü teyit etmek için önemli bir fırsat” olduğu belirtildi.
AB ve Orta Asya arasında ekonomi, enerji, turizm ve eğitim alanlarında umut vaat eden fırsatların olduğunu belirten St. Andrews Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Yardımcı Profesörü Filippo Costa Buranelli, “Ancak AB’nin, bölgede artan rekabet olduğunu, Orta Asya devletlerinin yıllar içinde partnerlerini seçme yetenek ve kapasitesinin arttığını, AB’nin değerlerinin ve standartlarının bölge için cazip olduğunu ancak karşılıklılık, saygı ve çeşitlilik ve ihtiyaçların tanıma olması gerektiğine dair farkındalığa varması gerekiyor” dedi.
AB ile Orta Asya arasındaki ilişkilere yönelik stratejide belirgin bir yeniden dengeleme sürecinin olduğunu belirten profesör, “Özellikle Borrell’in Kazakistan ve Kırgızistan ziyaretleri son derece ilginç, çünkü bu iki ülke Ukrayna’daki savaşla ilgili ikincil yaptırımlar açısından odak noktasında bulunuyor” dedi.
AB ile Orta Asya arasındaki ilişkilerin son yıllarda bazı ilerlemeler kaydettiği vurgulandı. Avrupa Parlamentosu, Ocak ayında Orta Asya için AB stratejisi konusunda bir karar aldı ve bu karar, Dış İlişkiler Komitesi (AFET) tarafından hazırlanan rapordaki önerilere dayanarak bölgeye AB’nin yaklaşımını gözden geçirmeyi amaçladı.
Parlamento, AB ve Orta Asya arasındaki artan jeostratejik önemi ve ortaklık potansiyelini vurguladı ve özellikle son jeopolitik olaylar ışığında bu işbirliğinin fırsatlarını ortaya koydu. Ekonomik olarak, bağlantılılık, güvenlik, iklim değişikliği, enerji ve kritik materyaller gibi alanlar uyum sağlama fırsatları sunarken, İyileştirilmiş Ortaklık ve İşbirliği Anlaşmaları (EPCA) kritik bir rol oynamaktadır.
Kazakistan şu ana kadar AB ile EPCA imzalamış tek Orta Asya ülkesi olup, anlaşma 29 alanda geniş kapsamlı işbirliğini öngörmektedir. Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan ile EPCA hazırlıkları devam etmektedir. Türkmenistan ise Orta Asya’da işbirliği ve İşbirliği Anlaşması olmayan tek ülkedir.
2022 ve 2023 yıllarında Orta Asya liderleri, Avrupa Konseyi Başkanı ile ilk yüksek düzeyli toplantılarını gerçekleştirdi ve AB ile Orta Asya arasındaki ilişkileri derinleştirmek için ortak bir yol haritası geliştirildi.
İlk AB-Orta Asya liderler zirvesinin 2024 yılı için planlandığı ve en yüksek politik düzeyde işbirliğinin formalize edilmesi ve AB’nin bölgedeki politik etkisini büyük bağışçı ve yatırımcı rolüyle uyumlu hale getirmeyi amaçladığı belirtildi.
AB’nin bölgeye yönelik yaklaşımı hakkında konuşan bir dış politika analisti, AB ve Orta Asya arasındaki ilişkilerde henüz yeterince ilerleme kaydedilmediğini belirtti.
AB ve bazı G7 ülkelerinin Rusya’nın etkisini kaybettiğine inanarak bölgeye girmeye çalıştığını ancak Çin’in genişlediğine dair yanlış bir varsayıma dayandığını açıkladı. Analist, AB’nin bölgedeki varlığını genişletmede ciddi zorluklarla karşılaştığını ve aslında Rusya’nın şirketlerinin Orta Asya pazarını daha koruyucu hale getirdiklerini belirtti.
Orta Asya liderlerinin ve diplomatlarının çoğunun AB’nin ilişkileri “işlemsel ve araçsal” olarak gördüğünü belirten uzmanlar, AB’nin Orta Asya’da uzun vadeli hedeflerine ve bu hedeflere ulaşmak için ayrılan kaynaklara odaklanması gerektiğini vurguladı.
