Yeni araştırma, Aral Denizi yatak yükselmesini büyük su kaybı ile ilişkilendiriyor.
Son 80 yılda, bilim insanlarına göre Aral Denizi 1 milyar tonun üzerinde su kaybetmiştir.
1960’lardan bu yana küçülen Aral Denizi’nin kurumuş yatağının, Dünya’nın mantosunda şişme nedeniyle yükselmeye devam ettiği bildiriliyor. Nature Geoscience dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre deniz, son 80 yılda 1 milyar tonun üzerinde su kaybetmiştir – bu da Giza Piramitleri’nin 150’sine eşit ağırlıktadır. Bu kayıp, Dünya’nın kabuğunun sıkıştırılmış bir yay gibi yukarı doğru çıkmasına neden olmuştur.
2016-2020 arasında alınan uydu ölçümleri, 500 kilometrelik bir yarıçapa yayılan, yıllık ortalama 7 milimetre yükselen bir kubbe şeklinde yükselmeyi tespit etmiştir.
Bu yavaş yükselme, eksik suyun ağırlığına ayarlanan Dünya’nın mantosının bir sonucu olarak atfedilir. Kurumuş deniz tabanının yavaş yükselişi on yıllardır devam etmektedir.
Dünya’nın eski dördüncü büyük gölü olan Aral Denizi, Kazakistan ve Özbekistan arasında bulunuyordu ve başta Amu Derya ve Sir Derya olmak üzere iki büyük nehir tarafından besleniyordu. 1960’ların başlarında, pamuk tarlalarını ve çöl tarımını desteklemek için büyük sulama projeleri, bu nehirlerden gelen suyun denize akışını büyük ölçüde azaltmıştır.
Sızdıran kanallar, buharlaşma ve verimsiz su kullanımı, denizin hızla küçülmesine neden olmuştur.
2000’lerde Aral Denizi neredeyse yok olmuştu. Su seviyeleri düştü, tuzluluk arttı ve ekosistem çöktü. Aralığın yok olması kuraklığa, toz fırtınalarına ve aşırı sıcaklara yol açtı. Hava toz, tuz ve pestisitlerle dolup, astım, kanser ve tüberküloz vakalarının artmasına katkıda bulundu. Bir zamanlar verimli olan topraklar tarım için uygun hale gelmedi.
2005 yılında, Kazakistan Küçük Aral Denizi olarak bilinen denizin kuzey bölümünü kısmen restore eden Kok-Aral Projesi’ni başlattı.
