Yıllık Değerlendirme: Kazakistan’ın Petrol Dışı Sektörü Ekonomik Büyümeyi Destekliyor
Kazakistan Ekonomisi 4.4% Büyüdü
ASTANA – Kazakistan ekonomisi, ekonomiyi çeşitlendirmek, yatırımları çekmek ve yerli işletmeleri desteklemek amacıyla alınan stratejik önlemler sayesinde 2024 yılında %4,4 büyüdü. Hükümetin girişimleri, petrol dışı sektörü genişletmeye, yatırım ortamını iyileştirmeye ve küçük ve orta ölçekli işletmelere destek sağlamaya odaklandı.
Ana ekonomik göstergeler
Premierminister.kz’ye göre, yapılan ön değerlendirmelere göre, ekonomik büyümenin %70’den fazlası imalat, ticaret, tarım ve inşaat sektörlerinden kaynaklandı. Tarım sektöründe 2011’den bu yana görülen en yüksek %13,4 büyüme gerçekleşirken, inşaat %10,3, ticaret %8,2, taşımacılık hizmetleri %8,1, iletişim ve imalat sektörleri ise %5,3 büyüdü. Sabit varlık yatırımları %3,1 artarak 15.8 trilyon tenge (29,9 milyar dolar) seviyesine ulaştı.
Yıllık ilk 10 ayda dış ticaret hacmi 116,9 milyar dolara ulaştı. İhracat, işlenmiş ürünler ihracatının %10,2 artarak 23,3 milyar dolara yükselmesiyle birlikte %5,1 artarak 68,5 milyar dolara çıktı. Ana pazarlar arasında Çin, Türkiye ve Avrupa Birliği yer alırken, İrlanda, İsviçre ve Fransa gibi ülkelere yapılan ihracatlar arttı. Çin’e yapılan ihracat %5,3 büyüyerek 12,3 milyar dolara ulaştı. Taşımacılık, BT, finans ve diğer iş hizmetleriyle birlikte hizmetler ihracatı bu yıl %10,5 artarak 8,4 milyar dolara yükseldi.
İthalat, %3,3 düşüş gösterdi ve olumlu ticaret dengesinde %33,4’lük bir artış sağlanarak 20,1 milyar dolar seviyesine ulaşıldı. Enflasyon, 2023 yılındaki %10,3 seviyesinden Kasım ayında %8,4’e geriledi.
Kredi notu ve yatırım fırsatlarının geliştirilmesi
Moody’s, 9 Eylül’de ülkenin kredi notunu Baa2’den Baa1’e yükseltirken, Fitch 15 Kasım’da BBB notunu teyit etti ve istikrarlı bir görünüm sundu. S&P ise 1 Mart’ta BBB-/A-3 notunu ve istikrarlı bir görünümü korudu.
Bu notlar, ekonomik ve finansal istikrarı artırarak ülkenin uluslararası itibarını güçlendiriyor ve sermaye piyasası yatırımlarının ve doğrudan yabancı yatırımların çekilmesinde olumlu etkiler yaratıyor. Daha yüksek bir kredi notu, yabancı piyasalardan kredi koşullarını iyileştiriyor.
Yerli üretimi ve KOBİ’leri güçlendirme
Hükümet politikaları, yabancı katılımı kamu alımlarında sınırlayarak yerli üreticilere odaklandı. 2024 yılında yerli alım değeri %51,8’e yükselirken, 372,9 milyar tenge (705 milyon dolar) değerinde sözleşme imzalandı – bu, 2023 yılına göre %34,4’lük bir artışı temsil ediyor.
Yerli üreticileri desteklemeye yönelik alınan önlemler, Kazakistan ekonomisindeki küçük ve orta ölçekli işletmelerin payını %1,8 artırarak %38,2 seviyesine yükseltti. Şu anda aktif olarak faaliyet gösteren KOBİ sayısı 2 milyonu aşarken, 4.2 milyon kişiyi istihdam etmektedir. KOBİ üretimi ikinci çeyrekte %19,1 artış göstererek 34,2 trilyon tenge (65 milyar dolar) seviyesine ulaştı.
KOBİ’ler için sunduğu destek programları arasında, KOBİ’ler için hibe, garanti ve teşvik sağlayan kapsamlı bir iş geliştirme programı bulunmaktadır. Ortak kredilendirme ve yeni tahvil kredi koşulları, finansman fırsatlarını iyileştirerek rekabetçi bir iş ortamı yaratmaktadır.
Bu yıl, 840,5 milyar tenge (1,6 milyar dolar) ve 226,2 milyar tenge (428 milyon dolar) tutarında desteklemeli 14.500 proje finanse edildi. 7.300 projeye kefalet verilerek 241,2 milyar tenge (456 milyon dolar) değerinde kredi desteklendi. Ayrıca, birden fazla bankanın 15 milyar tenge (28,3 milyon dolar) tutarındaki büyük ölçekli projeleri finanse etmesine olanak tanıyan sendikal kredilendirme, KOBİ’ler için önemli bir destek aracı haline gelmiştir.
Sosyal girişimciliği desteklemek amacıyla hükümet, endüstri kısıtlamaları olmaksızın 5 milyon tenge (9,460 dolar) tutarında devlet hibeleri ve 1.5 milyar tenge (2,8 milyon dolar) tutarında %7 faiz oranlı krediler sunmaktadır.
Dijital dönüşüm iş süreçlerini hızlandırıyor
Kazakistan, dijital iş haritası ve kişisel iş hesabı sistemi gibi girişimlerle dijital ekosistemini geliştirdi ve idari süreçleri basitleştirdi. Halka hizmetlerin neredeyse tamamı (%99,3) elektronik olarak sunulurken, 2025 yılına kadar iş raporlamalarının %40’ının optimize edilmesi için planlar yapılmaktadır.
Altyapı gelişimi ve yatırım genişlemesi
Hükümet, 2029 yılına kadar Ulusal Altyapı Planı’nı uygulamak için uluslararası finans kuruluşları ile iş birliği yapmaktadır.
Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), İslam Kalkınma Bankası ve Avrasya Kalkınma Bankası gibi organizasyonlarla iş birliği devam etmektedir. Ortaklar, büyümeyi ve sürdürülebilir ekonomik kalkınımı teşvik eden girişimleri hayata geçirmek için teknik ve uzman desteği sağlamaktadır. Temel projeler arasında yol modernizasyonu, okul iyileştirmeleri ve yenilenebilir enerji girişimleri bulunmaktadır.
Ayrıca, devlet bütçesinden 611,7 milyon dolarlık katkıyla 3,74 milyar dolarlık kredi tutarı ile altı büyük ortak proje yürütülmektedir. EBRD’nin Kazakistan’daki portföyü, çoğunluğu sürdürülebilir altyapıya odaklanan 2,95 milyar dolar değerinde 125 aktif projeyi içerir. Özel sektördeki yatırımların payı %46’dır.
Ayrıca, 7 milyar dolardan fazla değeri olan 30 altyapı projesini finanse etme niyetinde olan İslam Kalkınma Bankası ve Arap Koordinasyon Grubu ile bu yıl güçlü iş birlikleri görülmüştür.
